Ο ασβός Πιτ εδώ δεν είναι απλώς ένα ζώο· συμβολικά η Gravett δίνει με έναν πιο απαλό και φιλικό τρόπο στην παιδική αυτή ιστορία τη θέση του ανθρώπου στο περιβάλλον, που άλλωστε μην ξεχνάμε ότι είναι κι αυτός μέρος του ζωικού βασιλείου.
Έτσι, λοιπόν, θέτει για πρωταγωνιστή ένα ζωάκι που παραστράτησε…
Πριν από λίγο καιρό, και όταν άρχισε να δηλώνει – επιτέλους! – την παρουσία του το φθινόπωρο, είχα τη χαρά να βρεθώ στην παρουσίαση των νέων παιδικών τίτλων των εκδόσεων Μεταίχμιο. Δεκάδες νέα βιβλία με φανταχτερά εξώφυλλα, πολύχρωμες σελίδες, μυθιστορήματα για μεγάλα παιδιά, παραμύθια και ιστοριούλες για μικρότερα… Κοίτα, όμως, που εμένα το βλέμμα μου κόλλησε σε ένα συγκεκριμένο πρασινο-πορτοκαλί βιβλιαράκι που ακούει στο όνομα Λαμπίκο!
Μα τι με τράβηξε αλήθεια σε αυτό το βιβλίο;
Ήταν μονάχα ο ευφάνταστος τίτλος; Ή μήπως ήταν τα φθινοπωρινά του χρώματα;
Μα καλά, ένα βιβλίο που το λένε… Λαμπίκο! και έχει εξώφυλλο έναν γλυκούλη ασβό σε ένα δάσος;
Αναρωτήθηκα τι δουλειά έχει ένας ασβός να καθαρίσει ένα δάσος! Και έτσι είπα ότι αυτό το άκρως φθινοπωρινό βιβλιαράκι της Emily Gravett έπρεπε να έρθει στη βιβλιοθήκη μου. Πρώτον, γιατί έπρεπε να μου πει την ιστορία του, να μου δώσει να καταλάβω πώς γίνεται ένα δάσος λαμπίκο. Δεύτερον, και πολύ σημαντικό, γιατί είναι από τα ελάχιστα βιβλία παιδικής – και μη – λογοτεχνίας που έχω πετύχει μεταφρασμένα και αφορούν ένα θέμα που θα έπρεπε να μας απασχολεί όλους καθημερινά: το περιβάλλον. Και τέλος, ξεφυλλίζοντας γοργά το Λαμπίκο! και με μια σύντομη ματιά στην εικονογράφηση της Gravett, ενθουσιάστηκα όχι μόνο με τις φιγούρες, αλλά και με το γεγονός ότι πρόκειται για μία γεμάτη εικονογράφηση· κάθε γωνιά, έχει τη σημασία της.
Μισό λεπτάκι, όμως, να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Ο κεντρικός μας ήρωας είναι ο Πιτ, ο ασβούλης (μα πράγματι, είναι τόσο γλυκός!). Ο φίλος μας ζει στο δάσος μαζί τα υπόλοιπα ζώα. Είναι καλός, προσεκτικός, μα το πιο χαρακτηριστικό του στοιχείο είναι ότι λατρεύει την καθαριότητα και την τάξη. Κλαδεύει τα λουλούδια, καλλωπίζει τα άλλα ζώα – μέχρι και ουρά κάνουν για να λουστούν από τα χεράκια του! – σκουπίζει τα πεσμένα φύλλα, ώσπου έρχεται η πρώτη πλαστική σακούλα… Και μετά η δεύτερη, και η τρίτη…
Τα δέντρα συνεχίζουν να του λερώνουν το σκουπισμένο έδαφος, κι αυτός τότε τι κάνει; Αρχίζει να ξεριζώνει τα δέντρα ένα-ένα. Και έτσι ήρθαν οι βροχές που έφεραν πλημμύρες, και λάσπες απλώθηκαν παντού και αυτό έκανε τον Πιτ ακόμη πιο έξαλλο. Μα τόση βρομιά έπρεπε να εξαλειφθεί! Έτσι έφερε μπουλντόζες και έστρωσε τσιμέντο παντού που δεν λασπώνει. Τότε ξαφνικά συνέβη… το αναμενόμενο, δεν έβρισκε ο ήρωάς μας το λαγούμι του στη γη, γιατί αυτή είχε καλυφθεί ολότελα πια με τσιμέντο. Μόνο τότε πια κατάλαβε ο Πιτ το λάθος του· τα άλλα ζώα όχι μόνο τον συγχωρούν, αλλά και τον βοηθούν να ξαναχτίσει το δάσος που εξαφάνισε.
Η Emily Gravett είναι η εικονογράφος και η συγγραφέας του βιβλίου. Η βραβευμένη (Independent Bookshop Week Picture Book Award 2017) Αγγλίδα συγγραφέας έχει μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία. Άφησε το σχολείο στα 16, ενώ είχε άριστα σε μόνο ένα μάθημα – μάντεψε σε ποιο! – φυσικά στην Τέχνη! Για οχτώ χρόνια ταξίδευε στη Μεγάλη Βρετανία ώσπου γνώρισε τον σύντροφό της και εγκαταστάθηκαν τελικά στην Ουαλία με την κόρη τους. Η Gravett έχει δηλώσει ότι αυτό που τη σημάδεψε και την προσιόρισε περισσότερο δεν ήταν τόσο το ότι η μητέρα της ήταν δασκάλα ζωγραφικής, αλλά το ότι πήγαινε συχνά με τον πατέρα της σε αίθουσες μουσείων και ζωγράφιζαν εκεί, αφότου χώρισαν οι γονείς της. Τελικά σπούδασε εικονογράφηση και η καριέρα της επιτέλους ξεκίνησε!
Με έναν εξαιρετικό, κατά την γνώμη μου, τρόπο δίνει στην ιστορία της πολλαπλά μηνύματα σχετικά με το περιβάλλον. Αυτό που μου άρεσε ιδιαίτερα είναι ότι επιλέγει να μείνει πιστή σε αυτό το ένα θέμα, και όλες οι υπόλοιπες αξίες και αρχές που προβάλλονται, όπως η ομαδικότητα, η αλληλεγγύη, η μεταμέλεια, το να παραδεχόμαστε και να διορθώνουμε τα λάθη μας κ.ά, είναι απλώς extras που κάνουν την ιστορία μας ακόμη πιο αξιόλογη.
Διάβασα διάφορες δυσαρεστημένες απόψεις για το πώς γίνεται η συγγραφέας να βάζει ένα ζώο να κάνει κακό στο περιβάλλον, πως κάτι τέτοιο είναι αντι-οικολογικό. Διαφωνώ με αυτήν την κριτική για τον απλούστατο λόγο πως θεωρώ ότι το μήνυμα είναι εντελώς διαφορετικό. Ο ασβός Πιτ εδώ δεν είναι απλώς ένα ζώο· συμβολικά η Gravett δίνει με έναν πιο απαλό και φιλικό τρόπο στην παιδική αυτή ιστορία τη θέση του ανθρώπου στο περιβάλλον, που άλλωστε μην ξεχνάμε ότι είναι κι αυτός μέρος του ζωικού βασιλείου. Έτσι, λοιπόν, θέτει για πρωταγωνιστή ένα γλυκό ζωάκι που παραστράτησε, και όχι έναν άνθρωπο που με βιαιότητα ξεριζώνει δέντρα στον διάβα του, και τα ζώα και τη φύση απέναντί του να εκλιπαρούν για βοήθεια και σωτηρία. Στο τέλος, όλοι μαζί βοηθούν για την αναστήλωση του δάσους.
Κάτι επίσης απίθανο και εφευρετικό είναι το γεγονός ότι σελίδα-σελίδα η Gravett εισάγει στο δάσος κι έναν εισβολέα! Αν κοιτάξεις προσεκτικά ανάμεσα στο φύλλωμα των δέντρων στην πρώτη κιόλας σελίδα θα δεις ένα πλαστικό γάντι, δίπλα στον κορμό ένα μπουκάλι καθαριστικού πιάτων, ενώ το φίδι που μπλέκεται στη σωλήνα της ηλεκτρικής σκούπας είναι επίσης ένα στενάχωρο θέαμα· εύκολα καταλαβαίνεις ότι δεν ανήκουν όλα αυτά εκεί! Κι όταν έρχεται η πρώτη πλαστική σακούλα που γίνεται γρήγορα ένα βουνό από πλαστικό ξεκινά το έντονο πρόβλημα. Τα όμορφα φθινοπωρινά χρώματα αντικαθίστανται από το γκρι και το μαύρο, και ξέρεις πια ότι η καταστροφή έχει ξεκινήσει.
Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, τα ζώα παίρνουν ένα-ένα όλα αυτά τα ξένα για το δάσος σώματα και τα πετούν στα σκουπίδια! Εκεί που στην πρώτη σελίδα θα βρεις κρυμμένες σκούπες να ξεπηδούν από τις κουφάλες των δέντρων, στην τελευταία θα δεις πουλάκια και ευτυχισμένους σκίουρους! Η ισορροπία της φύσης επανέρχεται.
Πολύ ιδιαίτερη είναι η σκηνή του ασβού που ξεριζώνει το πρώτο δέντρο και τα ζώα που το είχαν για φωλιά τρέχουν να σωθούν. Μία σειρά μυρμηγκάκια φεύγουν μανιωδώς και νομίζεις ότι θα πηδήξουν πάνω στα χέρια σου για να βρουν σωτηρία! Το (θλιβερά) εκπληκτικό, λοιπόν, με αυτήν τη ζωγραφιά, που καλύπτει δυο ολόκληρες σελίδες, ανταποκρίνεται σε μία καθημερινή σκηνή στην εποχή μας. Εκατοντάδες ζώα χάνουν το σπίτι τους λόγω της αποψίλωσης των δασών παγκοσμίως. Είναι, λοιπόν, αυτό το βιβλίο μία πολύ καλή ευκαιρία διδαχής των παιδιών, που σύντομα θα πάρουν το μέλλον του κόσμου στα χέρια τους, για το τι συμβαίνει, και τι πρέπει να αλλάξει!
Οι πλημμύρες μετά τις μεγάλες νεροποντές, που είναι ένα φαινόμενο όχι ξένο για τη χώρα μας, και ο ασβός που μες το δάσος ψάχνει βαρκούλα να σωθεί, ας είναι η αφορμή για να εξηγήσουμε στους/στις μικρούς/-ες αναγνώστες/-ριες τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει η επέμβαση στη φύση.
Τι κάνουν τα δέντρα;
Για ποιον λόγο τα χρειαζόμαστε και τι θα σήμαινε για την περιοχή αν εξαφανιζόταν ένα δάσος;
Και τι ωραία λεπτομέρεια, οι ταμπελίτσες με τους αριθμούς που κρέμονται από τα δέντρα όταν ο ασβός και η παρέα του ξεκινούν την αναδάσωση! Από το 1 στα 300 και στα 8.469 δέντρα· τόσα, κι ακόμη παραπάνω χρειάζονται για να μας εξασφαλίσουν ένα υγιές και ασφαλές περιβάλλον.
Εκατοντάδες ζώα χάνουν το σπίτι τους λόγω της αποψίλωσης των δασών παγκοσμίως. Είναι, λοιπόν, αυτό το βιβλίο μία πολύ καλή ευκαιρία διδαχής των παιδιών που σύντομα θα πάρουν το μέλλον του κόσμου στα χέρια τους, για το τι συμβαίνει, και τι πρέπει να αλλάξει!
Το Λαμπίκο! περιλαμβάνει ένα ρυθμικό ομοιοκατάληκτο κείμενο που συνοδεύει ιδανικά τις εικόνες. Και αναφέρομαι με αυτόν τον τρόπο στις λέξεις του βιβλίου όχι λόγω απόρριψης, αντιθέτως! Απλώς θεωρώ ότι είναι τόση η μαγεία των εικόνων της Gravett που αυτές αποτελούν τη βάση της ιστορίας· οι ζωγραφιές αφηγούνται. Όπως φαίνεται και στο προφίλ της εικονογράφου στο Instagram, σκιτσάρει τις φιγούρες της με μολύβι και ξυλομπογιά και μετά τις μετατρέπει σε ηλεκτρονικη μορφή. Τα σκίτσα διατηρούν την ζωντάνια της μολυβιάς σε κάθε σελίδα και ίσως αν κοιτάξεις προσεκτικά να δεις κάποια φυλλαράκια στα κλαδιά των δέντρων να κουνιούνται!
Η απόδοση της Μάρως Ταυρή είναι εξαιρετική. Λόγω της μικρής έκτασης του κειμένου είναι σημαντικό να επιλέγονται οι κατάλληλες λέξεις που όχι μόνο ταιριάζουν μεταξύ τους, αλλά και αποδίδουν επαρκώς και με ευκρινή τρόπο το νόημα της ιστορίας.
Κάτι ακόμη που σκέφτηκα από την πρώτη ανάγνωση – γιατί ακολούθησαν κι άλλες! – και θεωρώ σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι το Λαμπίκο! μπορεί να γίνει η αφετηρία να συζητηθούν με τα παιδιά στην τάξη ή στο σπίτι θέματα ψυχικής υγείας, όπως η αγχώδης διαταραχή ή το OCD που ίσως κάποια παιδιά να αντιμετωπίζουν, αλλά ακόμη και οι γονείς τους. Ο Πιτ είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα φιγούρα, ίσως από τις πιο αγαπημένες μου, στον χώρο της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας, και βρίσκω ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εισαγωγή των μικρών αναγνωστών/-τριών σε σημαντικά κοινωνικά και ανθρωπολογικά ζητήματα.
Για το βιβλίο υπάρχουν προτεινόμενες δραστηριότητες από το Μεταίχμιο που μπορεί ο καθένας να βρει εδώ: Τα φύλλα στο δέντρο – Τα ζώα του βιβλίου – Η ιστορία από την αρχή – Κανόνες συμπεριφοράς στο δάσος. Ενώ σε ένα εξαιρετικό βιντεάκι στο Youtube η ίδια η Emily Gravett διδάσκει στα παιδιά πώς να φτιάχνουν ένα δέντρο με φθινοπωρινό ή ανοιξιάτικο φύλλωμα. Δες εδώ…
https://www.instagram.com/p/B4-EaKwF_l6/
Ακολούθησε το ART.harbour και κάνε δικά σου
2 αντίτυπα του βιβλίου
“Λαμπίκο!”
Λαμπίκο!
Emily Gravett
Είδος: Παιδική λογοτεχνία
Μετάφραση: Μάρω Ταυρή
Εκδόσεις: Μεταίχμιο, 2019
