Αρκούσε ένα άγγιγμα στο κοτσωμένο χάρτινο εξώφυλλο και στο υφασμάτινο κόκκινο δέσιμο στο πλάι, χωρίς ίχνος πλαστικού, για να καταλάβω ότι το Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο θα αποκτήσει με σιγουριά μία θέση στη λίστα με τα αγαπημένα μου βιβλία…
Από που να ξεκινήσω και πώς να συνεχίσω με αυτό το υπέρλαμπρο βιβλιαράκι που έφτασε στα χέρια μου από τις εκδόσεις Νεφέλη! Από τον τίτλο κιόλας του άρθρου θα έχεις καταλάβει ότι δεν πρόκειται για ένα οποιοδήποτε παιδικό βιβλίο, ίσως να έχεις μάλιστα αναρωτηθεί πώς μπορεί να βρει ένα παιδί ενδιαφέρον σε ένα τέτοιο θέμα και γιατί. Σε όλα αυτά, λοιπόν, τα ερωτήματα μαζί με τις δικές μου σκέψεις που γεννήθηκαν κατά την ανάγνωση του Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο (και οι συνέπειες για το περιβάλλον μας) θα απαντήσει αυτή η παρουσίαση.
Μέσα στον χειμώνα περισσότερες ανοιξιάτικες μέρες έχουμε, παρά χειμωνιάτικες. Το μπαλκόνι μου λούζει το φως του ήλιου, η Σάββυ αλωνίζει, κι εγώ αποφασίζω να ξεκινήσω την ανάγνωση αυτού του πολύ ιδιαίτερου βιβλίου που έφτασε στην πόρτα μου από τις εκδόσεις Νεφέλη.
Εξ’ αρχής ο τίτλος και το πολύχρωμο εξώφυλλο μού κέντρισαν το ενδιαφέρον. Αρκούσε ένα άγγιγμα στο κοτσωμένο χάρτινο εξώφυλλο και στο υφασμάτινο κόκκινο δέσιμο στο πλάι, χωρίς ίχνος πλαστικού, για να καταλάβω ότι το Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο θα αποκτήσει με σιγουριά μία θέση στη λίστα με τα αγαπημένα μου βιβλία για τον πολύ ξεχωριστό λόγο, ότι έχει να δώσει σημαντικά μαθήματα σε μικρούς και μεγάλους σε 28 μόλις σελίδες.
Εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει ότι έχει στα χέρια του ένα βιβλίο που θα μιλήσει για δύο θέματα: το βιβλίο και το περιβάλλον. Ξεκινώντας από το πολύ βασικό γεγονός που συνδέει τα δύο αυτά θέματα: οι σελίδες ενός βιβλίου φτιάχνονται από χαρτί, το οποίο προέρχεται από τα δέντρα. Οι περισσότεροι από μας το γνωρίζουμε, και ίσως να το έχουμε μηνύσει και στα παιδιά μας.
Πόσο επιβαρυντική είναι, όμως, η διαδικασία παραγωγής χαρτιού για το περιβάλλον;
Και τι γίνεται με το μελάνι που χρησιμοποιείται για την εκτύπωση;
Πέρα όμως από αυτά, αναφέρονται όλα τα στάδια δημιουργίας ενός βιβλίου. Η συγγραφέας δηλαδή, Ροδούλα Παππά, μας διηγείται χρονικά την ιστορία ενός βιβλίου. Πώς από ένα δέντρο φτάνουμε στο χαρτί, στις σελίδες, πώς οι σελίδες γεμίζουν με ιδέες, πώς οι ιδέες αυτές τυπώνονται σε χαρτί και πώς τελικά φτάνουν στα χέρια μας δεμένες ως βιβλία.
Τι είναι το τυπογραφείο και το βιβλιοδετείο;
Ποια είναι η δουλειά ενός εικονογράφου, ενός συγγραφέα και ενός εκδότη;
Η συγγραφέας έχει κάνει εξαιρετική δουλειά στα κείμενα, αλλά αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι η σκέψη να γραφεί ένα βιβλίο για όλους τους αναγνώστες. Και φυσικά θα αναρωτιέστε τι εννοώ με αυτό!
Όσοι ακολουθήσατε τη σύντομη παρουσίασή μου στα stories του Instagram του ART.harbour (μπορείτε να αναζητήσετε την παρουσίαση στα highlights με τίτλο #bookstories) θα παρατηρήσατε ότι η κάθε σελίδα εκτός από τη σπουδαία εικονογράφηση του Κώστα Μαρκόπουλου φιλοξενεί ένα μικρό κειμενάκι ολίγων γραμμών σε κάποιο κεντρικό σημείο, ενώ οι άκρες του είναι καλυμμένες με στήλες λέξεων! …Ακριβώς! Η ιστορία λέγεται με εικόνες, με μικρά σύντομα και εύπεπτα κείμενα, αλλά και με εκτενή κείμενα όπου περιγράφεται αναλυτικά κάθε βήμα της διαδικασίας δημιουργίας ενός βιβλίου από το μηδέν.
Δεν θα μιλήσω περισσότερο για το περιεχόμενο του βιβλίου, αυτό θα σας αφήσω να το εξερευνήσετε διαβάζοντας το Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο. Όμως, ας ρίξουμε μία πιο αναλυτική ματιά στα σημεία εκεί που μου έκαναν εντύπωση στη γραφή και την εικονογράφηση ξεκινώντας από την τελευταία…
Η εικονογράφηση του Κώστα Μακρόπουλου δεν έχει ρεαλιστικό στυλ, επιλέγεται μια πιο ελεύθερη μορφή, οι φιγούρες είναι απλές χωρίς περιττές λεπτομέρειες, τα χρώματα κυριαρχούν στις μεγάλες επιφάνειες, ενώ σε πολλά σημεία οι γραμμές από τις ξυλομπογιές ή τις πινελιές κάνουν το αποτέλεσμα μοναδικό. Όλη η εικονογράφηση φαίνεται να έχει γίνει στο χέρι και να έχει τυπωθεί στη συνέχεια. Αν διακρίνω σωστά, πρέπει να έχει χρησιμοποιηθεί ξυλομπογιά, τέμπερα ίσως και κάποιο παστέλ. Όπως μάλιστα αναφέρεται σε αρκετά σημεία, το βιβλίο έχει τυπωθεί στην Ελλάδα και με μελάνια χαμηλής οσμής και χαμηλής μετανάστευσης σε 100% ανακυκλωμένο χαρτί!
Αυτό που μου άρεσε ιδιαίτερα ήταν ο χωρισμός των σελίδων σε μέρη, κάτι που πολλές φορές είναι απαραίτητο ώστε να αποτυπωθούν τα βήματα της διαδικασίας το ένα μετά το άλλο και το πόσο ιδανικά ο εικονογράφος μας εδώ έχει χρησιμοποιήσει κάθε γωνιά του χώρου για να μας αφηγηθεί την ιστορία. Ενώ, κάτι ακόμη πολύ ενδιαφέρον είναι ότι οι εικόνες του Κώστα Μακρόπουλου διαθέτουν χιούμορ! Τα δεκάδες τσαλακωμένα και πεταμένα στο πάτωμα χαρτιά της συγγραφέως όσο αυτή αναζητά τις τέλειες λέξεις για να βάλει στη σειρά, το παράθυρο στο γραφείο του εικονογράφου απ’ όπου όταν ξεκινά να εργάζεται στο βιβλίο χαζεύεις το φεγγάρι, ενώ στην επόμενη σελίδα έχει έρθει το πρωινό.
Όπως μάλιστα αναφέρεται σε αρκετά σημεία, το βιβλίο έχει τυπωθεί στην Ελλάδα και με μελάνια χαμηλής οσμής και χαμηλής μετανάστευσης σε 100% ανακυκλωμένο χαρτί!
Και πάμε στα κείμενα της Ροδούλας Παππά, η οποία φυσικά έχει μακρά πορεία στο παιδικό βιβλίο και σίγουρα θα βρείτε ενδιαφέροντες και τους υπόλοιπους τίτλους που φέρουν το όνομά της. Η συγγραφέας φέρνει μπροστά μας μία πολύ σπουδαία ιδέα, όχι μόνο ως θέμα, αλλά και ως προς την υλοποίηση.
Το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να αποτελέσει εξαιρετικό λόγο για να μιλήσουμε με τα παιδιά μας για το περιβάλλον, για τις επιπτώσεις του ανθρώπινου παράγοντος σε αυτό. Είναι επίσης ένας τρόπος να γνωρίσουμε στα παιδιά μας την εργασία που απαιτείται για να βρίσκεται στα χέρια μας αυτό το βιβλίο, και κάθε βιβλίο, όπως και κάθε άλλο αντικείμενο που έχουμε μπροστά μας. Ως καταναλωτές – και πόσο μάλλον εφόσον βρισκόμαστε σε μία εποχή που μεγαλώνουμε μικρούς καταναλωτές – είναι καίριο να μηνύσουμε στα παιδιά τον σεβασμό για την εργασία του άλλου, την εκτίμηση στο πρόσωπο των ανθρώπων που αφιέρωσαν χρόνο και κόπο για να φτάσει αυτό το προϊόν σε μας.
Γνωρίζοντας την αξία ενός βιβλίο και τον χρόνο που χρειάστηκε για να παραχθεί, τα παιδιά (μα κι εμείς οι ίδιοι!) μαθαίνουν να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την αξία του. Τα κείμενα της Ροδούλας Παππά (τόσο τα μικρά όσο και τα μεγαλύτερα) είναι κατανοητά, πλήρη, περιγράφουν με σαφήνεια κάθε μέρος της διαδικασίας και κυρίως είναι απολαυστικά για κάθε τύπο αναγνώστη.
Μία από τις πολύ ωραίες συμβουλές που δίνονται είναι η επαφή μας με τις δανειστικές βιβλιοθήκες. Ως φοιτήτρια στη Θεσσαλονίκη είχα κάρτα σε τρεις διαφορετικές βιβλιοθήκες. Επειδή το σπίτι μου ήταν γεμάτο νομικούς τόμους ήθελα έναν ξεχωριστό χώρο για τα βιβλία που εγώ διάλεγα να διαβάζω. Η αγαπημένη μου βρισκόταν στην περιοχή Ντεπώ και πολλές φορές το αναγνωστήριό της με φιλοξένησε με ακουστικά και κλασικούς συγγραφείς ανά χείρας.
Πριν κλείσουμε αυτήν την παρουσίαση, θέλω να αναφερθώ σε ένα μονάχα σημείο όπου διαφορετική άποψη, το ηλεκτρονικό βιβλίο, παιδικό ή μη. Η τεχνολογία είναι για τα καλά στις ζωές μας. Φυσικά η χρήση της χρειάζεται μέτρο – όπως και καθετί άλλωστε! – μα θεωρώ ότι είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίσουμε στα παιδιά μας τα ebooks ως έναν από τους πολλούς τρόπους θετικής και καρποφόρας χρήσης της τεχνολογίας και του internet.
Είναι αναμφίβολο ότι ένα .pdf (ebook) ή ένα .mp3 (audiobook) είναι ασύγκριτα λιγότερο κοστοβόρο (οικονομικά και για το περιβάλλον) από ένα βιβλίο, χωρίς όμως αυτό να αναιρεί τη μαγεία των σελίδων – και φυσικά γράφει ένας άνθρωπος που λατρεύει τα βιβλία και τη μυρωδιά των σελίδων. Αυτό που χρειάζεται περιορισμό στην περίπτωση των ηλεκτρονικών βιβλίων έχει να κάνει με τις συστευές ηλεκτρονικής ανάγνωσης eReaders/tablets και τον καταναλωτισμό. Λόγω της τάσης να αλλάζουμε smart devices ανά εξάμηνο ή χρόνο, αυτό είναι που ουσιαστικά επιβαρυνεί το περιβάλλον.
Επίσης, πολλές από τις νέες τεχνολογίες μειώνουν σε σημαντικό βαθμό την εκπομπή blue light ακτινοβολίας, ενώ τα νέα eReaders – όπως το πολύ αγαπημένο μου Kindle που κυκλοφορεί από την Amazon – έχουν εξαιρετικά μειωμένο βαθμό ακτινοβολίας.
Ακολούθησε το ART.harbour και κέρδισε νέους και παλιούς τίτλους για τη βιβλιοθήκη σου!
Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο
και οι συνέπειές για το περιβάλλον μας
Ροδούλα Παππά
Εικονογράφηση: Κώστας Μαρκόπουλος
Είδος: Παιδική λογοτεχνία
Εκδόσεις: Νεφέλη, 2019
