Μέχρι τώρα έχετε καταλάβει (1) την αγάπη μου για τη ζωγραφική και την τέχνη γενικότερα και (2) την τάση μου να φέρνω μπροστά γυναικείες παρουσίες που αξίζει να γνωρίζουμε. Σας κάνω μία γρήγορη αναφορά και επανάληψη στο παλιότερο αφιέρωμά του ART.harbour στη Γυναίκα στην Τέχνη, και αν δεν το έχετε διαβάσει σας προτρέπω να το κάνετε.
Ένα ολόκληρο κίνημα στη Νέα Υόρκη έχει δημιουργηθεί με το μότο “Πρέπει να είσαι γυμνό μοντέλο για να μπεις στο ΜοΜΑ ως γυναίκα”. Οι Guerrilla Girls μάς ενημερώνουν ότι μόνο το 5% των καλλιτεχνών που εκτίθενται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης είναι γυναίκες, ενώ το 85% των γυμνών μοντέλων στους εκθεσιακούς πίνακες είναι γυναικεία.
Έτσι, λοιπόν, νομίζω ότι πραγματικά αξίζει αν μη τι άλλο να μάθουμε τις ιστορίες των γυναικείων πορτρέτων που τόσο έχουν αγαπηθεί παγκοσμίως…
1. Mona Lisa, Leonardo da Vinci (1503–1519)
Lisa del Giocondo
Ξεκινώ από την αγαπημένη σε όλους, και μάλλον τον πιο διάσημο πίνακα πορτρέτου διεθνώς, τη Μόνα Λίζα, που φιλοτεχνήθηκε από τον Leonardo da Vinci τις αρχές του 16ου αιώνα.
Αν έχεις βρεθεί στο Λούβρο και έχεις δει από κοντά τον περιβόητο πίνακα, σίγουρα θα έχεις εντυπωσιαστεί… με το πόσο μικρό είναι το πορτρέτο (μα πραγματικά, ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟ!) και λόγω του τόσου κόσμου και της απόστασης ασφαλείας που επιβάλλει το μουσείο είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρατηρήσεις το έργο. Προσωπικά, δεν είναι καν από τους αγαπημένους μου πίνακες, αλλά σημασία έχει εδώ αυτό για το οποίο ξεκινήσαμε· η ιστορία δηλαδή της Λίζας! Ποια ήταν, λοιπόν, αυτή η τόσο μυστηριώδης παρουσία;
(Μη νομίζετε, δεν ξέρουμε και πολλά)
Η Lisa del Giocondo καταγόταν από μία αριστοκρατική οικογένεια, ενώ ήταν μία μητέρα και σύζυγος της εποχής, πλούσια κυρίως λόγω του επαγγέλματος του συζύγου της, Francesco del Giocondo, ο οποίος ήταν έμπορος μεταξιού. Μέχρι το 2005 ωστόσο δεν είχε εξακριβωθεί αν πρόκειται όντως για αυτό το πρόσωπο. Ερευνητές έβγαλαν την επιβεβαιωμένη ανακοίνωση και το μυστήριο λύθηκε. Η Mona Lisa, λοιπόν, ήταν όντως μία κα Λίζα, που ζούσε στην Φλωρεντία με τον άντρα της και τα 5 τους παιδιά, πόζαρε στον Da Vinci να τη ζωγραφίσει ως δώρο του άντρα της σε εκείνη, έζησε μέχρι τα 63, και έμεινε στην ιστορία ως η πιο διάσημη γυναίκα-μοντέλο σε πίνακα ζωγραφικής. Μέχρι και σοκολατάκια έγινε. Nailed it!
2. The Birth of Venus, Sandro Botticelli (1482–1486)
Simonetta Vespucci
Θυμάστε στο τελευταίο άρθρο, στο οποίο μιλήσαμε για 7 Μουσεία που μπορείτε να επισκεφθείτε από τον καναπέ σας; Ε, λοιπόν, εκεί αναφέρθηκα και στην Γκαλερί Uffizi, όπου βρίσκεται αυτός ο εξαιρετικός πίνακας, Η Γέννηση της Αφροδίτης του Sandro Botticelli.
Έναν αιώνα πριν τον Da Vinci, ένας άλλος σπουδαίος ζωγράφος εμπνέεται από την πιο όμορφη γυναίκα της Φλωρεντίας και δημιουργεί αυτόν τον πίνακα με κεντρική ηρωίδα φυσικά τη θεά Αφροδίτη, στον ρόλο της οποίας, η Simonetta Vespucci. Η οποία μάλιστα είχε το ψευδώνυμο la bella Simonetta για ευνόητους λόγους. Πόζαρε επίσης και για άλλους διάσημους ζωγράφους της πόλης, όπως ο Piero di Cosimo. Και αν σας θυμίζει κάτι το επίθετο, πολύ σωστά! Σας θυμίζει τον Amerigo Vespucci, που έδωσε το όνομά του στην Αμερική, ξέρετε. Ο άντρας της, Marco Vespucci, ήταν τριτο-ξάδερφος με τον Amerιgo και έτσι η γλυκιά Simonetta Cattaneo, όπως ήταν το πρώτο της όνομα, έγινε Simonetta Vespucci. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Κλασικές πρακτικές της εποχής, στα 16 της μόλις χρόνια, η Simonetta παντρολογιέται με τον Marco και εγκαθίστανται στη Φλωρεντία. Γρήγορα κέντρισε το ενδιαφέρον του Lorenzo de Medici, ενός event manager ας πούμε της εποχής και της περιοχής, που διοργάνωνε όλα τα μεγάλα εικαστικά και αθλητικά δρώμενα της περιόδου, ο οποίος μάλιστα φρόντισε να τους παραχωρήσει ένα παλάτι για να τελεστεί ο γάμος τους εκεί. Όλο και περισσότεροι θαυμαστές εμφανίζονταν για τη νεαρή κοπέλα, ενώ σε ένα από τα εν λόγω event ανακηρύχθηκε “The Queen of Beauty”. Μεταξύ αυτών και ο Botticelli, ο οποίος λάτρεψε τόσο την παρουσία της νεαράς που εμπνεύστηκε όχι έναν αλλά πολλούς από τους πίνακές του με κέντρο την Αφροδίτη ή την Παναγία με εκείνη ως μοντέλο του. Αν και οι απόψεις στους ιστορικούς τέχνης διίστανται, με άλλους να υποστηρίζουν αυτήν την ιστορία λατρείας του ζωγράφου στο πρόσωπό της Simonetta, ενώ άλλοι χαρακτηρίζουν την ιστορία απλώς “ρομαντικό μύθο”.
Δυστυχώς η τύχη της δεν ήταν τόσο καλή, καθώς πέθανε στα 23 από φυματίωση. Εκείνοι που υποστηρίζουν τον έρωτα του Botticelli, ισχυρίζονται ότι δεν την ξέχασε ποτέ και μέχρι το τέλος της παραγωγής έργων του, έφερνε στο μυαλό του τη Simonetta (ο πίνακας αυτός άλλωστε δημιουργήθηκε αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο της κοπέλας). Θέλησε μάλιστα να θαφτεί στο ίδιο νεκροταφείο με εκείνη. Σύμπτωση ή αιώνια μούσα; Φαντάσου να είσαι η μούσα του Botticelli για μια ζωή, και μετά θάνατον…
3. Portrait of the actress Jeanne Samary,
Auguste Renoir (1877)
Jeanne Samary
Ο ιμπρεσιονιστής Renoir δεν αφήνει πολλά στη φαντασία, αφού από τον τίτλο του έργου κιόλας μάς αποκαλύπτει την ταυτότητα του μοντέλου. Η νεαρή Παριζιάνα ηθοποιός Jeanne Samary ποζάρει όχι μια και δυο, αλλά πολλές παραπάνω φορές για τον ζωγράφο από το 1877 έως το 1881, με πιο χαρακτηριστικό το πορτρέτο της αυτό, αλλά και τον πίνακα Luncheon of the Boating Party.
Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Παρισιού, αποτέλεσε για χρόνια μέλος του διάσημου θεάτρου Comédie-Française, και έκανε το ντεμπούτο της με στον Ταρτούφο του Μολιέρου. Έπαιζε κατά κύριο λόγο σε κωμωδίες. Δεν έγινε όμως τόσο διάσημη στο θέατρο όσο στη ζωγραφική ως ένα από τα γνωστότερα γυναικεία πορτρέτα και μοντέλο του Renoir. Ενώ πρωταγωνιστεί και σε πίνακες άλλων ζωγράφων της εποχής, όπως για τη Γαλλίδα ζωγράφο, σχεδιάστρια, και γλύπτρια της Belle Époque, Louise Abbéma, όπως αυτός εδώ ο πίνακας – πολύ χαρακτηριστική παρουσία και αν δεν την γνωρίζεις, είναι φυσικά η ώρα να τη μάθεις!
Παντρεύτηκε νωρίς-νωρίς, στα 25, έκανε 3 παιδιά και έγραψε αργότερα και ένα παιδικό βιβλίο, το Les gourmandises de Charlotte, για τα παιδιά της. Έφυγε και αυτή πολύ νωρίς, 33 χρονών, από τυφοειδή πυρετό.
4. Lady with an Ermine, Leonardo da Vinci (1489-1490)
Cecilia Gallerani
Η κοπέλα του πορτρέτου ονομαζόταν Cecilia Gallerani από τη Σιένα, και είναι γνωστή ως μία από τις ερωμένες του Δούκα του Μιλάνο, Ludovico Sforza. Σε ηλικία μόλις 10 ετών (ο Ιησούς Χρηστός νικά!) την αρραβώνιασαν με κάποιον, αλλά ο αρραβώνας διαλύθηκε και εκείνη σε ηλικία 14 χρονών το έσκασε από το σπίτι. Σύντομα γνώρισε τον Δούκα, ξεκίνησε η σχέση τους, έμεινε έγκυος και εκείνος την πήρε στο κάστρο – όχι φυσικά ως επίσημη γυναίκα του, αλλά ως ερωμένη. Όταν παντρεύτηκε ο Δούκας και η γυναίκα του έμαθε για τη σχέση τους, η Cecilia “δόθηκε” σε έναν ξεπεσμένο κόμη και έκανε μαζί του 4 παιδιά. Πράγματα συνηθισμένα για την εποχή.
Την περίοδο εκείνη, ο Da Vinci δούλευε για τον Sforza και η νεαρή Cecilia είχε την ευκαιρία να ποζάρει γι’αυτόν σε έναν από τους πιο γνωστούς του πίνακες, Lady with an Ermine. Η πολύ ενεργητική και με υψηλό πνευματικό επίπεδο Cecilia φρόντιζε επίσης συχνά να παραβρίσκεται στις συναντήσεις των Μιλανέζων διανοούμενων στο κάστρο συζητώντας για τέχνη, φιλοσοφία, λογοτεχνία… Ήταν εξαιρετική μουσικός, τραγουδίστρια, και ποιήτρια. Την περιέγραφαν ως “η προστάτιδα της Τέχνης”. Αργότερα, λέγεται ότι δεν μπορούσε πλέον να αντικρύσει τον πίνακα-πορτρέτο της και πολύ απογοητευμένη έλεγε πως δεν έχει κανένα νόημα πλέον, καθώς στον πίνακα είναι τόσο όμορφη και νέα που κανείς δεν θα καταλάβαινε πως πρόκειται για την ίδια γυναίκα.
