Μιλώντας με μία καλή μου φίλη που φεύγει σύντομα για το Παρίσι προσπάθησα να σκεφτώ όλα τα όμορφα πράγματα που μπορεί να δει κάποιος στην πόλη, να της προτείνω που να πάει, τι να κάνει, να της εκμυστηρευτώ μικρά μυστικά του Παρισιού. Και είναι φοβερό πως το πρώτο πράγμα που ήρθε στο μυαλό μου ήταν οι σκάλες! Κι όσο κι αν σκεφτόμουν το Παρίσι έρχονταν στον νου μου εικόνες από διάφορα σκαλιά – αρκετά κουραστικά – μα και τόσο μα τόσο όμορφα. Μετά θέλησα να της μιλήσω για το αγαπημένο μου Pompidou, μα με πρόλαβε αναφέροντάς μου το Λούβρο.
Μα φυσικά! Πώς είχα ξεχάσει το Λούβρο; Στην ερώτηση πόσες ώρες χρειάζεται κανείς για να το γυρίσει σκέφτηκα τον Πικάσο να περπατά με σταθερά βήματα πάνω κάτω στις αίθουσες με τα ελληνικά και άλλα μεσανατολικά εκθέματα του μουσείου – στη σκέψη μου ιδανικά καπνίζοντας – και σχεδιάζοντας στον αέρα γραμμές και σχήματα. Στην πραγματικότητα, εκτός από τη δική μου φαντασία, ο ζωγράφος πράγματι επισκεπτόταν πολύ συχνά το Λούβρο και τις συγκριμένες πτέρυγες κατά την περίοδο της ζωής του στην πρωτεύουσα της Γαλλίας.
Ο Τζο Μπέρναρ Σο, αναφέρει το βιβλίο που διαβάζω αυτήν την περίοδο Owning Your Own Shadow, είπε ότι η εναλλακτική λύση στα βασανιστήρια είναι η Τέχνη. Αυτές οι σκέψεις και η πρόταση μιας φίλης με έφεραν σήμερα το πρωί στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για την έκθεση «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός».
Σε μία Αθήνα που δεν έχει καταλάβει πως μπήκε το φθινόπωρο, με τον ήλιο να τσουρουφλίζει και τους τουρίστες να ψάχνουν δειλά-δειλά τις οδούς γύρω από τη Βουλή, υπάρχουν αυτές οι μικρές οάσεις στο αστικό τοπίο που σε κάνουν να συμφωνείς με τον Σο πως, πραγματικά, η τέχνη είναι βάλσαμο στο γκρίζο των καιρών και της καθημερινότητας στην πόλη.
Δεν ήμουν πολύ ενθουσιασμένη όταν έπεσε στο τραπέζι το όνομα του Πικάσο. Εκτιμώ το έργο του, μα δεν τον συγκαταλέγω στους αγαπημένους μου καλλιτέχνες – αν και η Μπλε Περίοδός του με αγγίζει βαθιά. Όμως οι λέξεις γλυπτά, αρχαία Ελλάδα και Πικάσο η μία δίπλα στην άλλη κίνησαν την ασταμάτητη περιέργειά μου και με έκαναν μάλιστα να ανυπομονώ. Ο χώρος φυσικά μου ήταν γνωστός από παιδί κιόλας· η ιστορία στο μυαλό μου ήταν πάντοτε συνδεδεμένη με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ακόμα κι αν ως γνωστόν η ιστορία δε σταματά στην Αρχαία Ελλάδα.
Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί μέρος της σειράς Θεϊκοί Διάλογοι. Περπατώντας ανάμεσα στα εκθέματα αλλάζεις εποχές, χώρες, ακολουθείς τον Πικάσο στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του στις Antibes στη Γαλλία, θαυμάζεις μαζί του το κάλλος των ελληνικών μορφών στο Λούβρο και ακούς τον πηλό να πλάθεται στα χέρια του σε μια γωνιά του μικρού χωριό Vallauris. Στα χρόνια μεταξύ 1920 και 1960 ο καλλιτέχνης αναζήτησε συχνά την έμπνευσή του στο παρελθόν έχοντας αφήσει πίσω του πολλά κεραμικά, σχέδια, χαλκογραφίες και προσχέδια. Από αυτά, 68 ήρθαν στην Ελλάδα και θα εκτίθενται μέχρι και τις 20 Οκτωβρίου 2019 στο ΜΚΤ.
Τα εκθέματα δεν προέρχονται μόνο από μουσεία και ιδρύματα, αλλά και από ιδιωτικές συλλογές. Πολλές φορές αναρωτήθηκα πώς είναι άραγε να έχεις στο σπίτι σου ένα πιάτο πλασμένο και ζωγραφισμένο από τον Πικάσο; Μια κανάτα σε σχήμα πουλιού ή ένα μικρό χάλκινο ταυράκι να κοσμεί το κομοδίνο σου; Αντικείμενα που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν απλά και καθημερινά είναι έργα τέχνης.
Είναι πραγματικά ξεχωριστό πώς δημιουργείται, αλήθεια, η αίσθηση του διαλόγου μεταξύ των εκθεμάτων, των εποχών και μάλλον των δημιουργών τους. Ο επισκέπτης βρίσκεται σαν θεατής στη μέση ενός σιωπηλού μα ηχηρού (!) διαλόγου μορφών, γραμμών και υλικών. Αν ένα πράγμα λείπει, είναι η αφή. Δυστυχώς, για ευνόητους λόγους, τα εκθέματα δεν είναι προσβάσιμα στο κοινό. Για φαντάσου, όμως, να μπορούσες να χαϊδέψεις αυτήν την υπέροχη πιατέλα με το τεράστιο μάτι και το ελκυστικό κεραμιδί χρώμα ή αυτό εδώ το κανατάκι με το γαλάζιο χρώμα· αν μπορούσα θα κολλούσα το αυτί μου στην ασπρόμαυρη κουκουβάγια. Θα αφουγκραζόμουν τα γουργουρητά της, ίσως στο πλάσιμο του πηλού να είχαν μαγικά ηχογραφηθεί οι σκέψεις του Πικάσο! Τι σκεφτόταν άραγε όταν έπλαθε το λευκό ψάρι με τις μπλε λεπτομέρειες ή τον αυλητή; Μπορεί να σιγοτραγουδούσε, μάλιστα, γιατί όχι;
Σε ένα ντοκιμαντέρ που είχα παρακολουθήσει παλιότερα για τη ζωή και το έργου του διάσημου Ισπανού ζωγράφου, είχα εκπλαγεί με την σχεδιαστική του ικανότητα. Τα πρωταρχικά σχέδια του Πικάσο, τα πορτραίτα του, ήταν τόσο κοντά στην ακαδημαϊκή τέχνη. Λίγοι ίσως γνωρίζουν την ικανότητά του αυτή. Το ίδιο συμβαίνει και με τα κεραμικά του και τα σκίτσα του. Ο Πικάσο λάτρευε την εικονογράφηση, γι’ αυτό και δεν έχανε ευκαιρία να συμμετάσχει σε βιβλία της εποχής ως εικονογράφος.
Ο Πικάσο, αυτός ο τόσο φημισμένος ζωγράφος, εμπνεύστηκε και δημιούργησε ένα μέρος των έργων του αντιγράφοντας έργα της αρχαίας Ελλάδας, μελέτησε και αποτύπωσε τη μυθολογία με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Το κοινωνικό γίγνεσθαι τον απασχόλησε αρκετά και μέσα από τα δημιουργήματά του έκανε τη δική του επανάσταση εναντίον της κοινωνίας που αλληλοσπαράζεται. Ο παραλογισμός και η τρέλα, άλλωστε, ήταν ένα από τα στοιχεία που πολύ συχνά συναντώνται στα έργα του. Για τον ίδιο ο χρόνος είναι ρευστός, το παρελθόν είναι τόσο παρόν όσο και το μέλλον. Κάθε δημιουργία είναι διαχρονική.
Την έκθεση επιμελήθηκαν ο Καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη και ο Olivier Berggruen. Αν και μικρή σε έκταση, η έκθεση είναι ένα υπέροχο ταξίδι – ίσως πιο σωστά ταξίδια – για τον επισκέπτη. Προσωπικά με ικανοποίησε ιδιαίτερα το ότι τα εκθέματα δεν ακολουθούσαν χρονολογική σειρά, αλλά θεματική. Μία έκθεση που δεν πλατειάζει, είναι ευθεία και ειλικρινής, όπως ακριβώς και ο Πικάσο στα έργα του. Συνδιαλέγεται με τους επισκέπτες, τα εκθέματα είναι έτσι τοποθετημένα που κάποιες φορές νιώθεις πως σου απευθύνουν τον λόγο. Ο φωτισμός είναι εξαιρετικός αναδεικνύοντας άψογα τις λεπτομέρειες των αντικειμένων, δημιουργώντας ενδιαφέρουσες σκιές.
Στην έξοδο, το πωλητήριο του Μουσείου και το καφέ με την υπέροχη οροφή κλείνουν ιδανικά τη βόλτα με συζήτηση και περαιτέρω αναζητήσεις για το πόσο τελικά γνωρίζουμε τους αγαπημένους μας καλλιτέχνες. Ίσως υπάρχουν πτυχές τους που αγνοούμε και θα μας εκπλήξουν θετικά όταν τις ανακαλύψουμε.
Αν έχεις κάρτα ΟΑΕΔ, χρησιμοποίησέ την, θα σου χαρίσει ένα ποσοστό της τιμής του εισιτηρίου.
Αν έχεις χρόνο περιηγήσου επίσης στις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου που έχουν ανανεωθεί.
Αν πας με παρέα αντάλλαξε εντυπώσεις, γνώσεις και φωτογραφίες, αν πας μόνος/-η αυτή είναι η ιδανική βόλτα, για σένα. Κανείς δεν είναι ποτέ μόνος όταν στον χώρο γεννιέται, ζει ή φιλοξενείται τέχνη.
Αν θα μπορούσα να δώσω έναν χαρακτηρισμό στην έκθεση Πικάσο και Αρχαιότητα | Γραμμή και Πηλός θα έλεγα πως είναι πραγματικά γοητευτική.
