To 1929 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το πειραματικό ντοκιμαντέρ του σοβιετικού Dziga Vertov, με τίτλο «Chelovek s kinoapparatom», ή «Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή».
Η βωβή αυτή ταινία απαθανατίζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων στη σύγχρονη κοινωνία. Χωρίς σενάριο, χωρίς στούντιο και σκηνικά, χωρίς ηθοποιούς, παρακολουθούμε τη ζωή καθώς εκτυλίσσεται από το πρωινό ξύπνημα ως τη δουλειά και τη διασκέδαση, και από τη γέννηση ως τον θάνατο.
Πρωταγωνιστές, θα μπορούσε κανείς να πει, αν η ταινία ακολουθούσε τις τυπικές νόρμες, είναι ένας νέος κινηματογραφιστής (στην ταινία παίζεται από τον Mikhail Kaufman, τον αδερφό του Βερτόφ), μία νεαρή μοντέρ (η πραγματική μοντέρ της ταινίας, και σύζυγος του Βερτόφ, Elizaveta Svilova), και η Πόλη (αν και στην πραγματικότητα τα πλάνα λήφθηκαν όχι σε μία, αλλά σε τέσσερις διαφορετικές πόλεις, Μόσχα, Κίεβο, Οδησσός, και Χάρκοβο).
Ο κινηματογραφιστής, όπως και ο ίδιος ο Βερτόφ, γυρίζει την πόλη με την κάμερά του επ’ώμου αποτυπώνοντας στο φιλμ καθετί που του προκαλεί ενδιαφέρον, και στη συνέχεια η μοντέρ συνθέτει τη συμφωνία που είναι η τελική ταινία.
Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή ψηφίστηκε το 2012 8η σπουδαιότερη ταινία που γυρίστηκε ποτέ, από το Βρετανικό Ινστιτούτο Φιλμ (BFI), ανήκει στη λίστα 1001 ταινίες που πρέπει να δεις πριν πεθάνεις, They shoot pictures, don’t they?, UNESCO’s Memory of the World: National Cinematic Heritage, και σε πολλές ακόμα.
Όμως, στην αρχή οι σύγχρονοι του Βερτόφ απέρριψαν το έργο του, θεωρώντας ότι δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία φιγουρατζίδικη σαχλαμάρα.
Τέλος πάντων γιατί είναι μία από τις σημαντικότερες ταινίες στην ιστοριά του σινεμά;
Η σημαντικότητα της ταινίας έγκειται στην υπέρ του δέοντος πρωτοπορία στη φόρμα της σκηνοθεσίας και του μοντάζ, στην κατάφορη απόρριψη των κανόνων και στεγανών του τότε σινεμά, καθώς και στην ιδιαίτερα καλλιτεχνική και avant-garde υπόστασή της.
Ο Βερτόφ και η Σβιλόβα χρησιμοποιούν, εξελίσσουν, και επινοούν τεχνικές: stop motion animation, slow motion, fast motion, η τεχνική της διπλής έκθεσης του φιλμ με στόχο την εικόνα-μέσα-στην-εικόνα (double exposure), η τεχνική της διαίρεσης του φιλμ σε δύο εικόνες (split screen), η τεχνική της ανάστροφης προβολής του φιλμ (backwards footage), η τεχνική του αργού σβησίματος ενός καρέ σε ένα άλλο (the dissolve), γκρο-πλαν (close-ups), απότομα κοψίματα (jump cuts), ακίνητα καρέ (freeze frames), κινούμενη κάμερα (tracking shots), στραβές γωνίες λήψης (dutch angles), αυτό-ανακλώμενες εικόνες (self-reflexive visuals), μοντάζ με ταχύ ρυθμό και ένταση, βάρος περισσότερο στη φόρμα και την εικόνα, παρά στο καθεαυτό αφηγηματικό περιεχόμενο, με χαρακτηριστικά παραδείγματα:
- Slow motion – Αθλητές σε αργή κίνηση
- Split screen, double exposure, stop motion, close-ups – Ο κινηματογραφιστής πάνω στο κτίριο, κοντινό πλάνο της μπύρας, ο κινηματογραφιστής μέσα στο ποτήρι της μπύρας, ο αστακός που πάει να δραπετεύσει
Αδιαμφισβήτητα, ο Βερτόφ άνοιξε τον δρόμο για αυτό που αντιλαμβανόμαστε σήμερα ως σινεμά, και παραμένει ένας από τους πιο πρωτοποριακούς και ξεχωριστούς κινηματογραφιστές.
***Την ταινία είδαμε στον κινηματογράφο της Αθήνας Studio new star art cinema, όπου και συνεχίζεται να προβάλεται***
Κείμενο: Ελένη Παπαρίζου
, Dziga Vertov ~ 1929. Ένα αφιέρωμα σε μία από τις πιο σημαντικές ταινίες στην ιστορία του σινεμά, από την Ελένη Παπαρίζου.){kind=link}