Ο Οπενχάιμερ για μια ακόμη φορά μεγαλουργεί με το παρόν ντοκιμαντέρ – συνέχεια του The Act of Killing (2012) που είχα αναλύσει πριν λίγο καιρό εδώ.
Το ντοκιμαντέρ είναι γυρισμένο σε ένα χωριό της Ινδονησίας όπου το 1965 χιλιάδες αθώοι άνθρωποι εκτελέστηκαν από παραστρατιωτικούς της περιοχής με την κατηγορία ότι ήταν κομμουνιστές προκειμένου να εγκαθιδρυθεί η στρατιωτική δικτατορία του Σουχάρτο.
Κεντρικό πρόσωπο του ντοκιμαντέρ είναι ο Άντι Ρουκούν, του οποίου ο αδελφός, Ράμλι, ήταν ένα από τα θύματα αυτών των εκτελέσεων. Έναν αδελφό τον οποίον δε γνώρισε ποτέ, καθώς γεννήθηκε δύο χρόνια μετά τον θάνατο του, αλλά συναισθάνεται το πένθος και την οργή που κουβαλάει η μητέρα του όλα αυτά τα χρόνια.
Ο Άντι είναι ένας 44χρονος οικογενειάρχης ο οποίος επαγγέλλεται οπτομέτρης πηγαίνοντας στα σπίτια των κατοίκων για να εξετάζει τα μάτια τους. Το ταπεινό του παρουσιαστικό δε μαρτυράει σε καμία περίπτωση το θάρρος του που σιγά-σιγά ξετυλίγεται κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ.
Ζώντας μια ζωή στη σκιά του θανάτου του αδελφού του αποφασίζει να μάθει τι πραγματικά συνέβη το ‘65 αρνούμενος να υιοθετήσει την άποψη, που σχεδόν όλοι οι συγχωριανοί του έχουν υιοθετήσει, ότι το παρελθόν είναι παρελθόν θεωρώντας ταμπού τις συζητήσεις περί πολιτικής και ιστορίας. Ο Άντι αμφισβητεί την επίσημη ιστορία η οποία βασίζεται στην προπαγάνδα τόσων δεκαετιών και θέλει να ανακαλύψει, με τη βοήθεια του Οπενχάιμερ, τα αληθινά γεγονότα της ιστορίας θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή.
Στην αρχή παρακολουθεί αποσπάσματα αμερικάνικων ντοκιμαντέρ εκείνης της περιόδου που κάνουν λόγο για αυτές τις σφαγές και μαρτυρίες-αναπαραστάσεις των εγκλημάτων από τους ίδιους τους εκτελεστές, τραβηγμένες από τον σκηνοθέτη το 2003. Ωστόσο, αυτά δεν του αρκούν και αποφασίζει να συναντήσει τους δολοφόνους του αδελφού του και ορισμένες οικογένειες, των οποίων κάποιο μέλος υπήρξε εκτελεστής για να του εξιστορήσουν από κοντά τι πραγματικά συνέβη τότε. Δε διστάζει να αποκαλύψει σε όλους ανεξαιρέτως την ιστορία του αδελφού του Ράμλι.
Ο σκηνοθέτης δε θα μπορούσε να βρει καλύτερο πρωταγωνιστή για το ντοκιμαντέρ του από τον Άντι. Είναι ένας άνθρωπος με πραότητα, ψυχραιμία και σθένος, πρόθυμος να συγχωρέσει τους δολοφόνους του αδελφού του. Σε όλες τις συναντήσεις του με τους εκτελεστές και τις οικογένειές τους, το βλέμμα του δε φανερώνει μίσος ή φόβο, αλλά μια βαθιά απογοήτευση και ένα μεγάλο ΓΙΑΤΙ.
Οι ερωτήσεις του αν και είναι βαθιές και εύστοχες δεν αποφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, να ειπωθούν δηλαδή αλήθειες. Το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να έρθουν σε αμηχανία οι συνεντευξιαζόμενοι, καθώς από τη μία οι εκτελεστές δε δείχνουν ίχνος μεταμέλειας, από την άλλη οι οικογένειες εθελοτυφλούν. Σα να μη θέλουν να παραδεχτούν ότι τα γεγονότα εκείνα θα είναι πάντα μια πληγή ανοιχτή για την Ινδονησία.
Ο σκηνοθέτης δε θα μπορούσε να βρει καλύτερο πρωταγωνιστή για το ντοκιμαντέρ του από τον Άντι.
Οι εκτελεστές συχνά ξεστομίζουν το πόσο μιάσματα είναι οι κομμουνιστές, το πόσο σεβαστοί είναι στην τοπική κοινωνία και ότι οι σφαγές ήταν ένα απαραίτητο κακό. Από την άλλη οι οικογένειες με ψυχρότητα δηλώνουν ότι δε γνωρίζουν τίποτα για τις σφαγές, που συνέβησαν στο χωριό τους.
Τη λέξη «συγνώμη» την ξεστομίζει μονάα η κόρη ενός εκτελεστή, η οποία μόλις μαθαίνει για τον Ράμλι ζητάει από τον Άντι να συγχωρέσει τον πατέρα της.
Ο θεατής εύκολα μπορεί να διαπιστώσει ότι οι εκτελεστές ζουν πλουσιοπάροχα και ήρεμα με τις οικογένειες τους κατέχοντας υψηλές κυβερνητικές θέσεις μιας και παραμένουν ατιμώρητοι. Εξακολουθούν να βλέπουν τις εκτελέσεις τους ως σωτήριες και ηρωικές μη επιθυμώντας να πάρουν την ευθύνη των πράξεων τους. Εδώ και δεκαετίες διαδίδουν τον μύθο, ότι οι σφαγές αυτές ήταν ένας αγώνας του λαού, μια επανάσταση.
Ωστόσο, μερίδιο ευθύνης για τις σφαγές δεν έχουν μόνο οι εκτελεστές, αλλά και ο στρατός που κρυβόταν πίσω απ’ όλες τις φυλακίσεις και τις εκτελέσεις εκείνης της περιόδου. Η παρουσία του ήταν διακριτική, αφού αυτό που ήθελε ήταν να διαπραχθούν οι σφαγές από τους παραστρατιωτικούς όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και αθόρυβα για την προστασία της δημόσιας και διεθνούς εικόνας του.
Επιπλέον, πολύ ενδιαφέρουσα είναι η εμφάνιση ένας επιζόντος, ο οποίος κατάφερε να ξεφύγει από τους εκτελεστές. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι όταν έμαθε ότι ο Άντι ανασκαλεύει τα γεγονότα του ’65 έσπευσε να τον αποθαρρύνει λέγοντας του ότι η υπόθεση έχει κλείσει και δεν έχει νόημα να την ερευνά.
Στο τέλος ο Άντι φεύγει με το κεφάλι ψηλά κατανοώντας πλέον το πως έχουν τα πράγματα στην ινδονησιακή κοινωνία και μαθαίνοντας πράγματα τα οποία ούτε η μητέρα του δε γνώριζε. Όπως φερ’ ειπείν ότι ο θείος του (ο αδελφός της μητέρας του) ήταν φύλακας στις φυλακές που κρατούνταν ο Ράμλι.
Η Πράξη του Φόνου, όπως και Η Όψη της Σιωπής, έχουν λάβει δεκάδες βραβεία σε φεστιβάλ απ’ όλο τον κόσμο. Ο Οπενχάιμερ χάρισε στο κοινό δύο εξαίσια ντοκιμαντέρ που ρίχνουν φως σε ένα θέμα, που για τους περισσότερους δυτικούς είναι παντελώς άγνωστο. Όντας Αμερικάνος γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ κρύβονταν πίσω από τις σφαγές και τη στρατιωτική δικτατορία της Ινδονησίας. Άλλωστε, όπως λέει και ένας εκτελεστής, οι ΗΠΑ τους δίδαξαν να μισούν τους κομμουνιστές.
Κείμενο: Παρασκευή Ελ Μαγκούτ
, Joshua Oppenheimer ~ 2014 . Κριτική του ντοκιμαντέρ από την Παρασκευή Ελ Μαγκούτ για το ART.harbour. Διαβάστε εδώ...){kind=link}