Περπατώ προς το μετρό. Σκέφτομαι ότι υποτίμησα τη βραδιά από θέμα κρύου και υγρασίας και δεν ντύθηκα καλά. Από την ώρα που είδα την ανακοίνωση για αυτήν την παράσταση, αποφάσισα ότι θα την έβλεπα. Είναι Πέμπτη, έχω τελειώσει πριν δύο ώρες τη δουλειά, είμαι αρκετά κουρασμένη και έχω μια ημικρανία που με ταλαιπωρεί από χθες. Είμαι ήδη αρκετά φορτισμένη, σκέφτομαι. Στο μυαλό μου έρχονται τελευταία εκείνες οι δύο φράσεις που είχα γράψει στο τελευταίο βιβλίο: το να γνωρίζεις έναν άνθρωπο είναι το ίδιο σημαντικό με το να χάνεις έναν άνθρωπο. Τι γίνεται, όταν χάνεις τον εαυτό σου; Μου έχει συμβεί, όχι πολλές φορές, αλλά μετά, με πολλή δουλειά και προσπάθεια, όχι μόνο με ξαναβρήκα, αλλά βρήκα έναν πολύ καλύτερο, αναγεννημένο εαυτό να θαυμάσω περισσότερο, να εκτιμήσω περισσότερο, να αγαπήσω περισσότερο. Τι γίνεται, όμως αλήθεια, όταν χάνεις τον εαυτό σου οριστικά; Τι σημαίνει αυτό για τους άλλους και τι για σένα;
Η μόνη μου επαφή με την άνοια είναι μέχρι σήμερα η γιαγιά μου. Αλλά για να είμαι πιο ακριβής: οι μόνες μου επαφές με την άνοια μέχρι σήμερα ήταν η γιαγιά μου, ως πάσχουσα, και η μητέρα μου, ως φροντιστής της. Είναι πολύ δύσκολο να απομονώσεις τον άνθρωπο που πάσχει από άνοια από τον φροντιστή του. Κατάλαβα από νωρίς ότι με έναν τραγικό τρόπο αυτό το μαρτύριο το περνούν μαζί. Ξέρω από τη μητέρα μου πόσο πολύ της στοίχισε η απώλεια της γιαγιάς μου κατά τη διάρκεια της ασθενείας, αλλά και μετά από αυτήν. Δεν έμαθα ποτέ, όμως, πώς ένιωθε η γιαγιά μου όταν άρχισε να καταλαβαίνει ότι χάνει σιγά-σιγά τον εαυτό της.
Στη σκηνή υποδεχόμαστε τον Πατέρα, Αντρέ, και την κόρη, Αν. Στα ογδόντα του χρόνια ο Αντρέ πάσχει από άνοια. Η άρνησή του να αποδεχθεί την κατάστασή του οδηγεί σε συνεχείς εντάσεις με την κόρη του. Αρνείται τη φροντίδα από τις νοσοκόμες που προσλαμβάνει η Αν, ενώ εκείνη προσπαθεί να δημιουργήσει μία ασφαλή συνθήκη για ‘κείνον, καθότι σύντομα σκοπεύει να μετακομίσει σε άλλη χώρα.
“Ο Πατέρας” δεν είναι μια εύκολη παράσταση. Θέλω να πω, το θέμα του έργο είναι από μόνο του βαθιά συναισθηματικό. Είναι αναπόφευκτη η σύνδεση. Διαβάζω ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι ανοϊκοί ασθενείς αγγίζουν ένα συγκλονιστικό νούμερο: 35.000.000, ενώ μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσουν τα 100 εκατομμύρια. Η μνήμη είναι εύθραυστη, τόσο όσο η ύπαρξή μας. Αναρωτιέμαι πόσο καθορίζεται τελικά η τελευταία από την πρώτη. Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά τη σκηνή του εφιάλτη της Αν, η οποία ονειρεύεται ότι ομολογεί τον φόνο του πατέρα της. Θέλησε να τον απαλλάξει από αυτό το μαρτύριο, αλλά και η ίδια να ελευθερωθεί από αυτό. Η αγανάκτηση, ο θυμός, το βίωμα της κατάστασης ως φυλάκιση είναι κοινά στον πατέρα και την κόρη, στον ανοϊκό και τον φροντιστή. Η θλίψη, ο αποχαιρετισμός είναι επίσης συναισθήματα που μοιράζονται ο Αντρέ και η Αν, ο πατέρας και η κόρη. Εκείνη αποχαιρετά τον πατέρα της που αργοσβήνει και εκείνος τη ζωή όπως την ξέρει, τον ίδιο του τον εαυτό. Ο Περικλής Μουστάκης, στον ρόλο του Αντρέ και η Ιωάννα Παππά στον ρόλο της Αν δίνουν μια δυνατή μάχη επί σκηνής να κρατήσουν τα πράγματα ως έχουν, ο ένας να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του που ολοένα και τον εγκαταλείπει μαζί με τη μνήμη του, και η άλλη να συντηρήσει τον δεσμό τους, ενώ συνεχίζει και η ίδια να ζει. Και οι δύο πρωταγωνιστές με τις εξαιρετικές ερμηνείες τους συγκινούν και συνταράσουν ακολουθώντας πιστά το κείμενο του Ζελέρ, σε μία άρτια μεταφορά του στην ελληνική.
Τη σκηνοθεσία υπογράφει η Ελένη Σκότη και αυτό είναι ένα από τα σημεία που κρατώ ιδιαίτερα από την παράσταση. Με ήπιες εναλλαγές στα σκηνικά, τα πρόσωπα και τις κινήσεις, η σκηνοθέτιδα δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες μεταλλάσσοντας την αντικειμενική πραγματικότητα στην πραγματικότητα του Άντρε. Καταφέρνει ουσιαστικά να μας καθοδηγήσει στην πραγματικότητα όπως την εκλαμβάνεται ο Πατέρας. Καταλήγεις και ο ίδιος να μπερδεύεσαι και να βιώνεις -σε έναν βαθμό- την ίδια αγανάκτηση με τον πρωταγωνιστή: Πού βρισκόμαστε τώρα; Ποιο είναι αυτό το σπίτι; Τα πρόσωπα γιατί μοιάζουν διαφορετικά; Είναι πράγματι διαφορετικά; Ο Περικλής Μουστάκης και η Ιωάννα Παππά κινούνται στον χώρο άλλοτε απελπισμένοι, άλλοτε παραδομένοι σε μία νέα κατάσταση που, μοιραία, ξημερώνει. Στην εναλλαγή της πραγματικότητας συμβάλλουν οι ηθοποιοί Αλέξανδρος Κωχ, Λίλη Τσεσματζόγλου, Κωνσταντίνος Σειραδάκη και Καλλιόπη Παναγιωτίδου, που διαφυλάττουν με την παρουσία τους τις αναμνήσεις του Πατέρα. Ποιο είναι, όμως, το τώρα και ποιο το χθες; Αυτή είναι και η μοναδικότητα του έργου: η ικανότητά του να τοποθετεί τους θεατές στον κόσμο της αποπροσανατολισμένης αντίληψης του Αντρέ.
Μέσα από καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές, ο θεατής βιώνει τη σταδιακή απώλεια της νοητικής ικανότητας του πρωταγωνιστή, ενώ η άνοια κυριαρχεί στη ζωή του, με τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και παραισθητικών εντυπώσεων να θολώνουν. Η σύγχυση επικρατεί.
“Ο Πατέρας” είναι μια συγκινητική αναζήτηση του πένθους και των πολυποίκιλων προκλήσεων της φροντίδας ενός ατόμου με άνοια. Το πένθος είναι διπλό: ο άνθρωπος που χάνεις και ο άνθρωπος που χάνεται. Το βάρος που πέφτει τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στα αγαπημένα του πρόσωπα είναι αβάσταχτο.
Ο συγγραφέας το χαρακτηρίζει ως τραγική φάρσα. Οι πολλές χιουμοριστικές στιγμές στο κείμενο, η εναλλαγή συναισθημάτων και αισθήσεων το κάνουν να ακροβατεί μεταξύ τρυφερότητας και τραγικότητας.
Το σύγχρονο αυτό και πολυβραβευμένο δράμα του Γάλλου συγγραφέα Φλοριάν Ζελέρ, έχει επίσης μεταφερθεί στον κινηματογράφο το 2020 με τις εκπληκτικές ερμηνείες του Άντονι Χόπκινς (ως Άντονι) και της Ολίβια Κόλμαν (ως Αν).
Ο Πατερας
στο Σύγχρονο Θέατρο
Συγγραφέας: Φλοριάν Ζελέρ
Μετάφραση: Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη
Σκηνικά: Γιώργος Χατζηνικολάου
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Βοηθοί σκηνοθέτιδος: Πηνελόπη Σαραφίδη, Μαρία Ζωμοπούλου, Ντίμη Θεοδωράκη
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Σχεδιασμός οπτικής ταυτότητας: Ιωάννης Κ. Τσίγκας
Τρέιλερ παράστασης: Στέφανος Κοσμίδης
Social Media: Δανάη Γκουτκίδου
Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρία Αναματερού
Οργάνωση Παραγωγής: Μάρα Κονάκα
Παραγωγή: Νέο Σύγχρονο Θέατρο
Παίζουν: Περικλής Μουστάκης, Ιωάννα Παππά, Αλέξανδρος Κωχ, Λίλη Τσεσματζόγλου, Κωνσταντίνος Σειραδάκης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου
