Για ένα πράγμα πάλευε η Ρένα μια ζωή, να είναι ελεύθερη. Και ξέρει καλά, τώρα στα 100, ως “παλιά πουτάνα” τι θα πει ελευθερία: Να αγαπάς και να αγαπιέσαι, και στο κρεβάτι και την καρδιά σου να κάνεις κουμάντο μόνο εσύ!
Ήμουν στην Πράγα όταν ανακοινώθηκε η έναρξη παραστάσεων της Ρένας του Αύγουστου Κορτώ στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Το πόστερ, το spotάκι που έπαιζε σε όλα τα ραδιόφωνα, το γεγονός ότι παιζόταν Κορτώ στο γήπεδό μου… ήθελα σαν τρελή να βρεθώ εκεί. Έναν χρόνο αργότερα, βρίσκομαι στην Αθήνα και έρχεται στο email του ART.harbour το δελτίο τύπου της Ρένας που παίζεται πλέον στο θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ, στην καρδιά της Αθήνας αυτήν την φορά, στην Ιπποκράτους. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι θα πήγαινα.
Φτάσαμε στην Ιπποκράτους λίγα λεπτά πριν ξεκινήσει η παράσταση. Βρισκόμουν σε έναν από τους αγαπημένους μου αθηναϊκούς δρόμους. Οι αναμνήσεις μου από την Ίριδα, τη Λέσχη Κινηματογράφου του ΠΟΦΠΑ, που απέχει μονάχα λίγα μέτρα από το θέατρο, είναι ξεχωριστές, σε μία από τις καλύτερες περιόδους που έχω περάσει στη ζωή μου στο κέντρο. Δεν θυμάμαι όμως να είχα επισκεφθεί ξανά το ΑΚΡΟΠΟΛ. Υπάρχει κάτι μοναδικό στα μεγάλα θέατρα με τα κόκκινα βελούδινα καθίσματα· η μεγάλη σκηνή, οι διάδρομοι, τα άνετα καθίσματα, οι αποχρώσεις του κόκκινου, βυσσινί και μπορντώ και ο μεγάλος πολυέλαιος στο κέντρο του θεάτρου σε εισάγουν στο πραγματικό μεγαλείο της τέχνης του θεάτρου.
Στο τρίτο κουδούνι τα φώτα έχουν σβήσει και είμαστε έτοιμοι να υποδεχθούμε τη Ρένα. Δεν ήξερα αν θα παρακολουθήσω έναν μακροσκελή μονόλογο – 100 λεπτών – ή μία διαλογική συζήτηση. Το concept μέσα στο οποίο ο θεατής γνωρίζει τη Ρένα είναι μοναδικό, με εξέπληξε και μου άρεσε ιδιαίτερα. Τρεις δημοσιογράφοι που γιορτάζουν τη Μέρα Περηφάνιας συναντούν τη Ρένα ζητώντας της να τους διηγηθεί την ιστορία της ζωής της, εκείνη τους καλεί στο σπίτι της, όπως έχει διαμορφωθεί η σκηνή. Είναι η ζωή μιας πόρνης που έζησε πολλά, μα πάνω απ’ όλα έζησε ελεύθερη – τουλάχιστον όσο μπορούσε και όπως εκείνη πίστευε. Είναι η προβολή της πορείας της Ελλάδας από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα.
Στην παράσταση παρουσιάζεται ο βίος της Ρένας με συνεχή flashback στις εντονότερες στιγμές της. Η δουλειά της την έχει φέρει πλάι σε κάθε λογής ανθρώπους, λίγοι όμως έχουν καταφέρει να τη σημαδέψουν. Κάθε φάση της ζωής της και ένα γεγονός που έχει προσδιορίσει γενιές ολόκληρες. Η ηρωίδα έχει ζήσει 4 γενιές Ελλήνων – είναι 100 χρονών πλέον. Έχει αγαπήσει, έχει πονέσει, έχει ερωτευτεί, έχει αντισταθεί και έχει ενδώσει, έχει επαναστατήσει, έχει νικήσει και έχει νικηθεί. Πολιτικοποιείται, λαμβάνει μέρος σε διαδηλώσεις, βρίσκεται στον πυρήνα των γεγονότων. Αυτό που έχει κρατήσει γερά μέσα της η Ρένα όλα αυτά τα χρόνια είναι η υπερηφάνεια ότι έκανε πάντα αυτό που της έλεγε η καρδιά της, μαζί μ’ ένα παράπονο για τη μοναξιά της.
Για ένα πράγμα πάλευε η Ρένα μια ζωή, να είναι ελεύθερη. Και ξέρει καλά, τώρα στα 100, ως “παλιά πουτάνα” τι θα πει ελευθερία: Να αγαπάς και να αγαπιέσαι, και στο κρεβάτι και την καρδιά σου να κάνεις κουμάντο μόνο εσύ!
Στην πορεία του έργου γνωρίζουμε διαδοχικά τους άντρες που πέρασαν από τη ζωή της και έμειναν δίπλα της. Έχει πολύ ενδιαφέρον το ότι στο έργο επιλέγονται αυστηρά αντρικές φιγούρες να περιτριγυρίζουν τη ζωή της πρωταγωνίστρια με μοναδική γυναίκα την ίδια. Σε μία κατά κόρον πατριαρχική κοινωνία, που ακόμη και σήμερα είναι τόσο πίσω όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, μια γυναίκα, η Ρένα δίνει τον αγώνα να παραμείνει ελεύθερη. Σε μία Ελλάδα όπου πάντα έκαναν κουμάντο οι άντρες, αν σκεφτούμε την προβολή της ιστορίας της χώρας στη ζωή της ηρωίδας, θα μπορούσε αυτή να είναι μια αναφορά στην ανδροκρατούμενη ελληνική πραγματικότητα.
“Το μόνο ανώμαλο είναι να αρνείσαι αυτό που σε κάνει να χαίρεσαι.” Ρένα
Το έργο πραγματεύεται κάτι πολύ βαθύ πέρα από την ιστορία μίας πρώην πόρνης και την ιστορία μιας χώρας που έχει τραβήξει όσα η Ελλάδα. Πρόκειται για έναν ύμνο στην αγάπη και την ελευθερία. Η Ρένα μάς διδάσκει πως η αγάπη είναι ευτυχία, και όλοι έχουμε δικαίωμα στην ευτυχία, όσοι γράφουν ιστορία μα κι όσοι ζουν στο περιθώριο. “Το μόνο ανώμαλο είναι να αρνείσαι αυτό που σε κάνει να χαίρεσαι”, λέει. Όπως μια πουτάνα έχει δικαίωμα να ερωτεύεται. Α! Μας μαθαίνει και κάτι ακόμα, να μην φοβόμαστε τις λέξεις· να μπορούμε να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους.
Στον απαιτητικό ρόλο της Ρένας, η Υρώ Μανέ, ξεκαθαρίζει πως μία καλή ηθοποιός μπορεί με ευελιξία να μεταπηδά επί σκηνής σε διαφορετικά ηλικιακά κουτάκια, εποχές και συναισθηματικές φάσεις κρατώντας σταθερό τον κεντρικό ρόλο της αφηγήτριας 100χρονης Ρένας. Η έκφρασή της, άλλοτε δραματική και άλλοτε με χιούμορ και ελαφρότητα, οι κινήσεις της και η γενικότερη παρουσία της επί σκηνής που είναι πράγματι το σπίτι της, η στιγμιαία απώλεια μνήμης και οι επαναλήψεις λόγω ηλικίας είναι στοιχειά που κάνουν την ερμηνεία της ηθοποιού απολαυστική σε κάθε γραμμή του κειμένου. Οι συμπρωταγωνιστές της επί σκηνής, Άγης Εμμανουήλ, Κωνσταντίνος Φάμης και Μιχάλης Αβρατόγλου εναλλάσσονται σε ρόλους του παρελθόντος της Ρένας και αποδεικνύουν πως επίσης έχουν δουλέψει σκληρά για το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ένα ακόμη ξεχωριστό σημείο της παράστασης είναι η παρουσία των μουσικών Παναγιώτη Τσεβά και Κώστα Νικολόπουλου, που με τη live μουσική τους χαρίζουν στο έργο ζωντάνια, με όμορφα τραγούδια προσεκτικά διαλεγμένα για κάθε στιγμή.
Η σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη σε συνδυασμό με τη σκηνογραφία και τα κοστούμια του Κωνσταντίνου Ζαμάνη εξασφαλίζουν ακριβώς ό,τι χρειάζεται ένας σχεδόν-μονόλογος για να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού. Τα flashback, που είναι φυσικά πολύ εύκολο να αποτυπωθούν στις σελίδες ενός βιβλίου ή στα καρέ μίας ταινίας, αποδίδονται πολύ πετυχημένα με τους ηθοποιούς να εναλλάσσονται σε διάφορους ρόλους στο πλάι της Ρένας με μία ντουλάπα-πόρτα ως πύλη μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.
Φυσικά, όλα τα παραπάνω βασίζονται σε ένα όμορφο κείμενο, του ομώνυμου βιβλίου του Αύγουστου Κορτώ. Με μεγάλη μου λύπη διάβασα στο ίντερνετ διάφορες “κριτικές” του βιβλίου που χλευάζουν την συγγραφική ικανότητα και τον ίδιο. Προσωπικά, γνώρισα τον Κορτώ από το twitter περίπου μία δεκαετία πίσω. Είναι ένας άνθρωπος που έχω συναντήσει μόνο μέσα από τα λόγια και τα βιβλία του, και δεν έχω σταματήσει να τον θαυμάζω, να τον εκτιμώ και να τον χειροκροτώ. Αν και δεν έχω διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο, το κείμενο της παράστασης με συγκίνησε, μου άρεσε, μου μίλησε. Ο Κορτώ είναι ένας από τους λίγους Έλληνες δημιουργούς που έχουν μιλήσει ανοιχτά για θέματα ψυχικής υγείας όχι μόνο μέσα από τα ηρωές του, αλλά και στην προσωπική του ζωή και έχει – φυσικά! – κατακριθεί και γι’ αυτό.
Πριν από περίπου έναν χρόνο κάναμε μία εξαιρετική συνέντευξη με την Sarah P., Ελληνίδα μουσικό και τραγουδίστρια, πάνω σε αυτό ακριβώς: το στίγμα όσον αφορά την ψυχική υγεία. Μπορείτε btw να διαβάσετε τη συνέντευξή μας στα αγγλικά, εδώ. Δεν είναι, λοιπόν, συγκλονιστικό να κρίνουμε έναν άνθρωπο που έχει το θάρρος να μιλά ανοιχτά για ένα τόσο κρίσιμο σημείο της ζωής του, αντί να τον χειροκροτούμε που δημιουργεί και ανθίζει;
Δεν θα πάψω, λοιπόν, ποτέ να χειροκροτώ προσωπικά τον Αύγουστο, όχι μόνο για το ταλέντο του – που είναι αδιαμφισβήτητο – αλλά κυρίως για το πόσο ανθρώπινα είναι όλα τα έργα του. Η γραφή του έχει τη δύναμη να ξεγυμνώνει την ανθρώπινη ψυχή, να την φέρνει μπροστά μας και να την ακουμπά απαλά στα πόδια μας. Είναι σίγουρο ότι πολλοί θα δυσανασχετήσουν σε μια Ελλάδα που φοβάται ακόμη το γυμνό σε οποιαδήποτε μορφή, της ειλικρίνειας, της αγάπης, της απόλαυσης, του πόνου, της απελπισίας, της τρέλας, του σώματος…
https://www.facebook.com/artharbour/photos/a.429084443943581/1206823766169641/?type=3&theater
Στο τέλος κάθε παράστασης με έλκει η σκηνή. Όταν πια το χειροκρότημα έχει πάψει, η σκηνή έχει αδειάσει από τους ηθοποιούς και το θέατρο από θεατές, τότε καταλαβαίνεις για τα καλά τι έμεινε από το έργο. Η μαγεία της παράστασης αποτυπώνεται στη σκηνή, στο πριν και το μετά. Το αγαπημένο μου είναι το μετά, όπου πια όλα έχουν ειπωθεί και έτσι, καθώς βρίσκεσαι κοντά στο πεδίο της μάχης, έρχεσαι σε επαφή με ό, τι ακριβώς σε έχει σημαδέψει σε αυτό το έργο. Πλέον, στη σιωπή.
Βγαίνω από το μετρό και στα πρώτα μου βήματα αισθάνομαι τις πρώτες ψιχάλες. Αναρωτιέμαι αν θα προλάβω να φτάσω στο σπίτι πριν με πιάσει η μπόρα. Μα νιώθω κάπως λιγότερο θυμωμένη με την υγρασία και το φθινόπωρο που είναι περισσότερο καλοκαίρι, με την αγένεια στο μετρό, τα κορναρίσματα στα φανάρια, με την πολιτική κατάσταση, με την ανεργία, την κοινωνία και τη χώρα αυτή που αφήνει τους πολίτες της να έχουν σπίτια τους τα πεζοδρόμια…
Αχ βρε Ελλάδα μου, ίσως να μην σε μισώ άλλο πια, ίσως να σε συμπονώ και να λυπάμαι που έχεις περάσει τόσα· λες κι η ιστορία σου το ‘χει να πονάς και να καταρρέεις, μόνη στο τέλος έχοντας ζήσει μια ζωή γεμάτη αντάρες, σαν της Ρένας.
Οι παραστάσεις της Ρένας συνεχίζονται κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00 στο θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ, Ιπποκράτους 9-11, στην Αθήνα.
Ταυτότητα παράστασης
Στον ρόλο της Ρένας η Υρώ Μανέ
Συμπρωταγωνιστούν:
Άγης Εμμανουήλ
Κωνσταντίνος Φάμης
Μιχάλης Αβρατόγλου
Μαζί τους στη σκηνή οι μουσικοί:
Παναγιώτης Τσεβάς
Κώστας Νικολόπουλος.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Συγγραφέας: Αύγουστος Κορτώ
Θεατρική διασκευή: Στέλιος Χατζηαδαμίδης
Σκηνοθεσία: Νικαίτη Κοντούρη
Σκηνικά-κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Μουσική: Παναγιώτης Τσεβάς
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Επιμέλεια κίνησης: Φρόσω Κορρού
Video: Στέφανος Παπαδόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτης: Θάλεια Γρίβα
Βοηθός σκηνογράφου – Ενδυματολόγου: Μαρία Παπαδοπούλου
Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση
Φωτογραφίες: Μαντώ Βασίλη
Επιμέλεια μακιγιάζ φωτογράφισης και video: Ευάγγελος Κοντομούς
Σχεδιασμός αφίσας: Θωμάς Παλυβός
