“Επικοινωνία παράστασης σημαίνει η παράσταση να μπορέσει να συναντήσει το κοινό της”: Ο Μελαχρινός Βελέντζας για την τέχνη της επικοινωνίας

Με αφορμή το επικείμενο σεμινάριο Επικοινωνίας «H επικοινωνία μιας παράστασης: μία πράξη θεατρική», ο Μελαχρινός Βελέντζας μιλάει στο ART.harbour και την Ελίζα Σουφλή για την τέχνη της επικοινωνίας μιας παράστασης, την παραγωγή στην Ελλάδα και φυσικά αναλύει όλα όσα θα συζητηθούν σε αυτήν την ενδιαφέρουσα τρίμηνη περίοδο συναντήσεων…

Μελαχρινέ, χαίρομαι πολύ που είσαι μαζί μας στο ART.harbour και θέλησες να μοιραστείς μαζί μας τις σκέψεις σου…

Κι εγώ χαίρομαι…

Θα ήθελα να αρχίσω κατευθείαν με την ουσία αυτής της συνάντησης που δεν είναι άλλη από το σεμινάριο επικοινωνίας που έχεις ετοιμάσει… Πες μας λίγα λόγια γι’ αυτό.

Είναι ένα αποτέλεσμα έρευνας και των σπουδών που έχω κάνει στην επικοινωνία σε συνδυασμό με την παρουσία μου στον χώρο του θεάτρου. Το θέμα του σεμιναρίου, πολύ πρακτικά, είναι το πώς επικοινωνούμε μία παράσταση. Είναι ένα ανοιχτό σεμινάριο. Αρκεί απλώς να στείλει κάποιος το βιογραφικό του.  Δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε ανθρώπους που ασχολούνται με το θέατρο, απλώς βάζω κάτω από την ευρύτερη ομπρέλα “θέατρο”, ό, τι είναι θεατρικό. Η προθεσμία υποβολής των συμμετοχών είναι μέχρι την Κυριακή 9 Οκτωβρίου, ενώ η μέρα και η ώρα διεξαγωγής των σεμιναρίων θα διαμορφωθεί από τα προγράμματα των συμμετεχόντων. Ουσιαστικά η έναρξη προγραμματίζεται γύρω στα μέσα Οκτωβρίου. Η διάρκεια είναι 3 μήνες.

Πες μας λίγο για τον χώρο διεξαγωγής και φυσικά τον τρόπο, αν θέλεις, τα μέσα διδασκαλίας που θα χρησιμοποιηθούν…

Το σεμινάριο θα πραγματοποιηθεί στο «Δωμάτιο», που είναι ένας καινούριος εικαστικός χώρος. Είναι αυτό που λέει η λέξη. Ένα δωμάτιο, που έχει επίσης ένα stage. Το σεμινάριο αυτό είναι και μία πειραματική προσέγγιση στη διαδικασία της διδασκαλίας. Κι αυτό εντάσσεται στη διαδικασία της έρευνας. Οι συμμετέχοντες αντιμετωπίζονται ως ηθοποιοί, από τη στιγμή που έχουμε θεατές, δηλαδή υπάρχουν άλλοι συμμετέχοντες που θα τους κοιτάνε. Μέσα σ’ αυτό εντάσσω πάρα πολύ τη χρήση της μουσικής,  θα υπάρχει και ένα πιάνο, χρησιμοποιώντας την ιδιότητα του μουσικού σε αυτό.

Να εστιάσουμε λίγο στον τίτλο του σεμιναρίου… «Επικοινωνία: μια πράξη θεατρική». Ένας τίτλος ιδιαίτερος και πολύ «κουλτουριάρικος» θα έλεγε κανείς…

Στην ουσία ο τίτλος δεν έχει να κάνει με το αν θα ήταν κάτι πιο εμπορικό ή κάτι πιο κουλτουριάρικο, έχει να κάνει περισσότερο με το πώς γίνονται τα πράγματα… Για μένα αυτή τη στιγμή υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με τις παραγωγές, είναι πάρα πολλές οι παραγωγές οι οποίες ανεβαίνουν, οπότε έχουμε και πολλές πρακτικές επικοινωνίας, γιατί ακριβώς υπάρχει η αντίληψη ότι μία επικοινωνία ξεκινάει όταν μάλλον θα τελειώνουν οι πρόβες, οπότε εκεί θα πρέπει να τρέξουμε να πραγματοποιηθεί μια επικοινωνία η οποία συνήθως δεν έχει να κάνει και με το περιεχόμενο του έργου, έχει να κάνει περισσότερο με το marketing.

Το σεμινάριο τονίζει πάρα πολύ τη διαφορά ανάμεσα στην επικοινωνία και στο marketing… Δηλαδή, η επικοινωνία έχει να κάνει με έναν ειλικρινή τρόπο συνδέσης με το ίδιο το έργο. Το ίδιο το έργο θα σου δώσει τις απαντήσεις στο πώς θα επικοινωνήσεις μία παράσταση.

Ο τίτλος  έχει να κάνει πολύ με κάτι που με απασχολεί ιδιαίτερα. Και αυτό είναι η χρήση των ονομάτων στην Τέχνη. Στην ουσία το σεμινάριο απευθύνεται, και λόγω της δικής μου ιδιότητας, σε ανθρώπους οι οποίοι δεν εγκλωβίζονται σε μία ταυτότητα. Υπάρχει πολλές φορές, μιλώντας για την ελληνική πραγματικότητα, η πεποίθηση ότι προσπαθούμε να αποδώσουμε στον άλλον μία σημασία βάσει του τίτλου που φέρει. Είναι ένα σεμινάριο που γίνεται σε θεατρική συνθήκη, έχει ακαδημαϊκό και ερευνητικό background, χρήση πιάνου, οπότε αμέσως μπαίνουν η μουσική, το θέατρο, και το πανεπιστήμιο, να δώσουν μία προσέγγιση η οποία είναι πολυσυλλεκτική. Και αυτό πιστεύω, ότι όλοι οι άνθρωποι, ιδίως εκείνοι που ασχολούνται με την τέχνη, είναι πολυσυλλεκτικοί άνθρωποι.

Τι μπορεί να δώσει το σεμινάριο στους συμμετέχοντες ή τουλάχιστον ποιος είναι ο δικός σου στόχος, και τι εσύ προσωπικά ως Μελαχρινός;

Κάποτε είχα πάει σε μία ακρόαση, ως ηθοποιός. Οπότε αφού είχαμε τελειώσει τη διαδικασία της ακρόασης, ρώτησα τον σκηνοθέτη για ποιον λόγο ανεβάζει αυτό το έργο. Στην ουσία η απάντησή του ήταν: «κάτι πρέπει να ανεβάσω». Αυτός είναι ο ανάποδος λόγος για τον οποίον κάνω το σεμινάριο…

-Τώρα έγινε πλήρως κατανοητό…

(γέλια)

Είναι μία προσπάθεια να δείξω σιγά-σιγά ότι η διαδικασία της επικοινωνίας μιας παράστασης προϋποθέτει κάποια πράγματα. Έχει να κάνει, δηλαδή, με το γεγονός ότι δεν μπορείς – όπως ακούω πολλές φορές – να «πουλήσεις» μία παράσταση. Το σεμινάριο μιλάει για κάτι άλλο. Όπως ακριβώς ο ηθοποιός παράγει τον λόγο του, αυτοσχεδιαστικά, έτσι ακριβώς παράγεται και η επικοινωνία της παράστασης.

Έχει να κάνει ουσιαστικά με τη σύνδεση με το έργο. Εκεί ο καλλιτέχνης ερωτά τον εαυτό του αν το έργο τον αφορά…

Συμπεραίνω, λοιπόν, πως δεν έχεις μία στάνταρ πορεία που ακολουθείς σε κάθε παράσταση… Αυτοσχεδιάζεις ουσιαστικά. Όπως το περιγράφεις είναι μία πράξη «τέχνης» και η επικοινωνία, σωστά;

Ακριβώς. Όπως θα αυτοσχεδιάσει ένας ηθοποιός, ο οποίος στην ουσία δεν γνωρίζει τι θα προκύψει, κι αυτή είναι και η γοητεία  του όλου εγχειρήματος, έτσι ακριβώς προκύπτει και η επικοινωνία. Αλλά προϋποθέτει ότι δίνεις χρόνο και ενεργοποιείς την αντίληψή σου σε σχέση με το έργο. Πολλές φορές μου λένε να αναλάβω την επικοινωνία μιας παράστασης και μάλιστα κάποιες από αυτές δεν τους νοιάζει καν αν έχω διαβάσει το έργο… Αυτό είναι μεγάλο λάθος. Δεν μπορείς να μπεις σε μια διαδικασία χωρίς να έχεις εξετάσει αν κάτι σε αφορά.

Δεν προσπαθείς να «πουλήσεις» ένα αντικείμενο αυτό είναι ξεκάθαρο…

Έτσι είναι. Έχει σχέση με την ερώτηση «γιατί κάνει κάποιος θέατρο»… Για μένα θέατρο έχουμε στη ζωή μας εφόσον έχουμε θεατές. Τα πάντα είναι θέατρο με μία ευρύτερη έννοια. Οπότε είναι και μία πρόταση του πώς, ανεξαρτήτως δουλειάς, μπορείς να συνδεθείς με αυτό που κάνεις, και αν συνδέεσαι τελικά… Το σεμινάριο πέρα από τεχνικά χαρακτηριστικά, του τύπου πώς γράφουμε ένα δελτίο τύπου, πώς κατασκευάζεται η αφίσα κ.λπ. έχει πάρα πολύ τον χαρακτήρα της σύνδεσης όλων αυτών σε μία ολότητα η οποία έχει να κάνει με το έργο.

Ο δρόμος προς την επιτυχία μιας παράστασης είναι καθαρά προσωπικός και το σεμινάριο είναι ένας τρόπος να φωτίσει τον δρόμο του κάθε ανθρώπου, ο οποίος από τη σκοπιά του είτε είναι παραγωγός είτε ηθοποιός, επικοινωνιολόγος, σκηνοθέτης ή σκηνογράφος, θέλει να μπει στη διαδικασία να συνδεθεί με το έργο του.

Τι πιστεύεις ότι θα πάρεις εσύ από αυτήν την εμπειρία διδασκαλίας;

Η διδασκαλία για μένα πάντοτε είναι έρευνα. Είναι παρατήρηση. Είναι πάντα αμφίδρομη. Έτσι πρέπει να είναι. Αυτό το σεμινάριο είναι κάτι δυναμικό. Αυτό που θα έλεγε κάποιος «πειραματικό». Το πείραμα είναι κάτι ερευνητικό. Είναι μία πρόκληση στους συμμετέχοντες να σκεφτούν σφαιρικά. Επί της ουσίας και οι συμμετέχοντες είναι ένα “υλικό” με το οποίο δουλεύουμε.

Αυτό το σεμινάριο είναι μία προσωπική σου δουλειά; Είχες κάποια βοήθεια;

Είναι μία προσωπική δουλειά, θα είναι και ο αδερφός μου Μάριος Βελέντζας, δημοσιογράφος & υποψήφιος διδάκτωρ Ιστορίας Τέχνης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, θα παρακολουθεί και θα καταγράφει τη διαδικασία των παραδόσεων, γιατί στην ουσία είναι ένα ερευνητικό υλικό το οποίο θα μείνει. Από εκεί και πέρα υπάρχει η σκέψη να υπάρχουν καλεσμένοι κάθε φορά από διάφορους τομείς του πολιτισμού.

Η εμπειρία σου μέχρι τώρα στον χώρο της επικοινωνίας μιας παράστασης τι σου έχει μάθει; Ποια  λάθη και σωστά έχεις συγκρατήσει εσύ από δικές σου δράσεις ή συναδέλφων ως απαραίτητα ή απαγορευμένα συστατικά;

Το βασικότερο ερώτημα που πρέπει να θέσει κάποιος στον εαυτό του είναι «γιατί κάνω αυτό το έργο;». Αν η απάντηση σ’ αυτό είναι περιεκτική, αρχίζουν και είναι περιεκτικά και όλα τα υπόλοιπα. Αυτό που λέω είναι ότι πρέπει να μας αφορά αυτό που κάνουμε… Εκεί γινόμαστε ερευνητές. Αν κάτι σε αφορά, αρχίζεις και ρωτάς, και βρίσκεις απαντήσεις. Οι απαντήσεις αυτές είναι τα κλειδιά, όχι στο να επιτύχεις, αλλά στο να αποκτήσεις την εμπειρία του πράγματος.

Τι σημαίνει τελικά μια «επιτυχημένη παράσταση»; Νομίζω ότι πρέπει απλώς να πάρεις εμπειρία από ένα πράγμα και να πας στο επόμενο, και στην ουσία μέσα από τη δουλειά σου εξελίσσεσαι ο ίδιος.

Να σου δώσω ένα παράδειγμα πάνω σ’ αυτό. Μπορεί να είναι γεμάτο το θέατρο, αυτό που συμβαίνει σαν πρακτική είναι να βγαίνει μια φωτογραφία με τον κόσμο.  Αυτό που συνηθίζω να λέω είναι ότι αυτό παραπέμπει σε ένα γκρο πλαν ερωτικής ταινίας, σαν να θέλουμε να τονίσουμε ότι αυτό συμβαίνει… μα το βλέπουμε!

Στην επικοινωνία μεγάλη σημασία για μένα έχει να αναδεικνύεις την έλλειψη. Αυτό έχει να κάνει με τη φαντασία του θεατή, χωρίς να υπονοείς κάτι που δεν υπάρχει. Αν το θέατρο ήταν γεμάτο, το ξέρουν οι άνθρωποι οι οποίοι ήρθανε, αυτούς ευχαριστείς.

Υμπύ Τύραννος, εκεί γνωριστήκαμε και συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά. Με αφορμή την, κατ’ εμέ πολύ επιτυχημένη αυτή παράσταση, θέλω να συζητήσουμε λίγο τους παράγοντες που εξασφαλίζουν κατά τη γνώμη σου ένα καλό ή ικανοποιητικό εν πάση περιπτώσει αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση… Ηθοποιοί, σκηνοθεσία, έργο, επικοινωνία…

Έχει να κάνει καθαρά με ποιοτικά χαρακτηριστικά. Οι παράγοντες λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, ο ένας τροφοδοτεί τον άλλον. Και θα πρέπει η ομάδα – ένα πράγμα το οποίο συνήθως δε γίνεται – εξαρχής να οργανώνεται, να οριοθετεί καθήκοντα. Αν υπάρχει αυτή η κοινή στόχευση δημιουργείται μία ολότητα, όλα αρχίζουν και λειτουργούν σφαιρικά, δηλαδή η αφίσα δεν είναι παράταιρη, το trailer επίσης, αρχίσουν όλα να φωτίζουν το ένα το άλλο.

(Διαβάστε σχετικά με την παράσταση Υμπύ Τύραννος εδώ.)

Μιλάμε, λοιπόν, όχι μόνο για εξωτερική, αλλά και εσωτερική επικοινωνία…

Ακριβώς. Πολλές φορές θεωρούμε ότι ένα μήνυμα πάει από εμάς προς τα έξω, στην ουσία όμως αν δεν έχει δομηθεί πολύ δυνατά εντός της ομάδας, αυτό δεν μπορεί να περάσει προς τα έξω… Κι εκεί αρχίζουν τα προβλήματα.

Σχετικά με κάτι που είχαμε συζητήσει στην πρώτη μας συνάντηση, αλλά θα ήθελα να το αναφέρουμε και τώρα. Είναι το θέμα των προσκλήσεων σε μία παράσταση…

Ας δούμε τι λέει η ίδια η λέξη… προσ-καλώ. Έχει μία ευγένεια αυτή η λέξη. Το θέμα είναι προσκαλείς ποιον; Πολλές φορές οι προσκλήσεις πηγαίνουν σε ανθρώπους οι οποίοι αδιαφορούν γι’ αυτές. Το να δοθεί μία πρόσκληση σε έναν άνθρωπο που δεν έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει μία παράσταση, είναι κάτι πάρα πολύ ευγενικό. Οι περισσότερες προσκλήσεις δίνονται για λόγους διαφημιστικούς. Μπορεί μία παράσταση να έχει κόσμο, επί της ουσίας αυτό αποτυπώνεται ως οικονομικό κόστος  για την παραγωγή η οποία τρέχει. Και δεν είμαι τόσο υπέρ των προσκλήσεων, γιατί πρέπει σιγά-σιγά οι θεατές να αντιλαμβάνονται ότι το θέατρο είναι μια δουλειά που εμπλέκει πολλούς ανθρώπους και όχι μόνο αυτούς οι οποίοι εκτίθενται πάνω σε μία σκηνή. Και μιλάμε για ένα ύψος ποσού των 8 ή 10 ευρώ.

Ελλάδα ή εξωτερικό; Πως λειτουργούν τα πράγματα σε κάθε περίπτωση στον δικό σου χώρο;

Μια παθογένεια που έχουμε εδώ είναι ότι δεν υπάρχει η νοοτροπία του παραγωγού στον κάθε ηθοποιό ξεχωριστά. Συμμετέχω σε μία παράσταση και ακριβώς όπως παράγω τον λόγο μου, παραδείγματος χάρη σε έναν αυτοσχεδιασμό, ακριβώς ίδια διαδικασία πρέπει να γίνει για να παράξω εγώ αυτά που χρειάζομαι για να επικοινωνήσω μία παράσταση. Το σεμινάριο αυτό το κάνω επίσης διότι στις δραματικές σχολές δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο. Έχει να κάνει με μία συνολική ενεργοποίηση της αντίληψης του ηθοποιού, ότι θα πρέπει να κάνω παραγωγή…

Η επικοινωνία είναι μια εργασία που μπορεί να στηρίξει κάποιον βιοποριστικά στην Ελλάδα σήμερα;

Αυτή τη στιγμή επικοινωνίες τρέχουνε άνθρωποι που έχουν εμπειρία, αλλά και άνθρωποι οι οποίοι θα μπορούσαν για παράδειγμα να διαφημίζουν την coca-cola. Εκεί τίθεται το ερώτημα αν μπορεί να τους εμπιστευτεί κανείς. Επικοινωνία παράστασης σημαίνει η παράσταση να μπορέσει να συναντήσει το κοινό της. Αυτό για μένα προϋποθέτει έρευνα.

Έτσι όπως το θέτεις ουσιαστικά μιλάμε για μία σχέση παράστασης – κοινού, του συνόλου…

Ακριβώς. Στην ουσία για μένα αυτός που κάνει επικοινωνία, θα πρέπει να είναι και να αισθάνεται καλλιτέχνης. Γι’ αυτό ακριβώς – επιστρέφοντας στον τίτλο – είναι μια πράξη θεατρική. Δεν είναι λογοπαίγνιο ή τρικ. Ξέρω ότι πρόκειται για έναν τίτλο που παραπέμπει σε κάτι κουλτουριάρικο και ότι μπορεί να αποθαρρύνει κάποιον… Θα μπορούσε να είναι πιο business, αλλά εδώ κάνουμε κάτι διαφορετικό από αυτό. 

Κλείνοντας θα ήθελα να μου δώσεις έναν προσωπικό ορισμό της λέξης «επικοινωνία»…

Για να αποφύγουμε ορισμούς οι οποίοι θα ήταν ακαδημαϊκοί, επικοινωνία είναι για μένα η δυνατότητά σου να μπορείς να νιώσεις ξανά παιδί. Η ειλικρινής επικοινωνία στη ζωή, όπως και στο θέατρο, είναι το ζητούμενο.

Όταν ήμασταν παιδιά είχαμε ειλικρίνεια ως προς τις προθέσεις μας: ήμασταν αυθόρμητοι. Όντας πια ενήλικοι, προτείνω την επικοινωνία ως την ειλικρινή μας πρόθεση να επιστρέψουμε εκεί απ’ όπου έχουμε απομακρυνθεί.

Ευχαριστώ πολύ για την κουβέντα μας, ήταν αναμφίβολα πολύ εποικοδομητική. Καλή επιτυχία με το σεμινάριο και καλή συνέχεια!

Να ‘σαι καλά…

Κείμενο: Ελίζα Σουφλή

Φωτογραφία: Κώστας Γιαβής

Παρακαλούμε αφήστε αυτό το πεδίο κενό

Εγγραφείτε στο newsletter του ART.harbour

Διεύθυνση Email *

Δεν στέλνουμε spam! Διαβάστε την πολιτική απορρήτου μας για περισσότερες λεπτομέρειες.

Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο ενημερωτικό μας δελτίο!