Ένας οδηγός της χαμένης πόλης, ένα χρονογράφημα για την Αθήνα του χθες που εκτείνει τα κλωνάρια της στην πρωτεύουσα του σήμερα.
Τα χρόνια 2009-2013 έμαθα την Αθήνα. Αυτήν την ιδιαίτερη πόλη, με τις κρυφές ομορφιές και τις βιομηχανικές γωνιές, την παρακμή και το ένδοξο παρελθόν της. Και την αγάπησα το 2014 όταν μέσα από την Ακαδημία Πλάτωνος διδάχθηκα την Μοντέρνα Αρχιτεκτονική αυτής της πόλης δεκαετίες πριν.
Το βιβλίο Περπατώντας στην Αθήνα με βρήκε σε μια πολύ άβολη στιγμή. Έχοντας μόλις γυρίσει από την Πράγα, έπρεπε για ένα διάστημα να επανεγκατασταθώ στην πόλη που εγκατέλειψα, ενώ με είχε ήδη εγκαταλείψει. Βρισκόμενη, λοιπόν, σε πόλεμο με την Αθήνα – με την Ελλάδα – πήρα το βιβλίο του Νίκου Βατόπουλου στα χέρια μου· ένα δώρο που μου έφερε στον νου όλους τους μεσημεριανούς περιπάτους στην Ακαδημία Πλάτωνος, τα πρωινά στην Καπνικαρέα και τα δικαστήρια, τα απογεύματα στα Πετράλωνα και τις μπύρες στο Μεταξουργείο, τα βράδια στα θεατράκια της Κυψέλης και τα θερινά σινεμά στο Παγκράτι, τα ξημερώματα στη Μιχαλακοπούλου. Όλα εκείνα, δηλαδή, που με κρατούσαν βαθιά δεμένη με την άσχημη-όμορφη Αθήνα, αναδύονταν τώρα σαν μυρωδιές από γειτονικά μαγειρέματα στα αστικά μπαλκόνια.
Η έκσταση μπροστά στη θέα της Ακρόπολης… Υπήρχε άραγε πάντα; Η εικόνα της την Πρωτοχρονιά, όταν εκπροσωπεί την πόλη, τη χώρα και όλο το εθνικό φαντασιακό, είναι σχεδόν αυτονόητη, αναπόσπαστη και ασάλευτη. Όπως και όταν η Αθήνα σκεπάζεται από χιόνι, όταν υποδέχεται έναν νέο αιώνα, όταν γιορτάζει την πανσέληνο ή μία εθνική επέτειο.
Ο Νίκος Βατόπουλος είναι ένας γνήσιος Αθηναιογράφος, περιπατητής, που μέσα από τις 181 σελίδες του βιβλίου του διηγείται την ιστορία της αθέατης πόλης. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και μάλιστα στο κέντρο της και από το ’88 εργάζεται ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Η Καθημερινή στον τομέα του πολιτισμού. Η αγάπη του για την αρχιτεκτονική – ακόμα κι αν φαντάζει αδύνατο – δεν έχει σχέση με τις σπουδές του, αλλά καθαρά με την πηγαία έλξη του για την τέχνη. Είναι απόλυτος γνώστης του αντικειμένου και το Περπατώντας στην Αθήνα αποτελεί περίτρανη απόδειξη αυτού.
Είναι πραγματικά εκπληκτικό το πόσο καθαρές είναι οι περιγραφές των κτιρίων, σημείων έντονου αρχιτεκτονικού, μα και συναισθηματικού, ενδιαφέροντος. Ο συγγραφέας χαρίζει απλόχερα αυτό που αναζητά κάθε ενσυνείδητος αναγνώστης, γνώση. Όμως, το Περπατώντας στην Αθήνα έχει και κάτι ακόμα, ψυχή. Ο Βατόπουλος δεν είναι απλός παρατηρητής, συμμετέχει, σχολιάζει, φαντάζεται και ολοκληρώνει πότε-πότε τις μισοτελειωμένες ιστορίες των μοναχικών δρόμων της πόλης, των μισογκρεμισμένων κατοικιών που άλλοτε έσφυζαν από ζωή. Η θαυμάσια χρήση των λέξεων, της ορολογίας, όχι μόνο δίνει μία πλήρη αποτύπωση του τόπου, αλλά επίσης, συνοδευόμενη από τους κατάλληλους προσδιορισμούς, μας μεταφέρει την ατμόσφαιρα πέρα από την αισθητική. Ένας οδηγός πόλης, ένα χρονογράφημα για την Αθήνα του χθες που εκτείνει τα κλωνάρια της στην πρωτεύουσα του σήμερα.
Τα 49 στον αριθμό μικρής έκτασης κείμενα, που αποτελούν μέρος της κυριακάτικης στήλης του συγγραφέα Πτυχές στην εφημερίδα Καθημερινή, είναι ένας περίπατος στην Αθήνα με λέξεις και εικόνες, φωτογραφίες του ίδιου κατά τη διάρκεια μοναχικών περιπάτων του στην πόλη. Πρόκειται για μία λεπτομερή καταγραφή του αστικού τοπίου, του αθηναϊκού κάλλους του παρελθόντος που δε λέει να σβήσει σε μία πόλη που τρέχει με εξαντλητικούς ρυθμούς.
Διαβάζοντας το Περπατώντας στην Αθήνα, έχεις την ευκαιρία να ξαναγνωρίσεις την Αθήνα. Η πόλη σού συστήνεται μέσα από τις κρυφές γωνιές της, τους κήπους μισογκρεμισμένων σπιτιών, τα μπαλούστρα και τα ακροκέραμα των κτιρίων, τα χρώματα και τις αισθήσεις μιας εποχής που πέρασε. Οι παλιές αστικές συνοικίες της Αθήνας, δρόμοι με αλλόκοτα ονόματα Φαίδρου, Ηλιοδώρου, Τελεσίλης και Ελλανίκου, Ακομινάτου, οδοί βαθιά χαραγμένες στο σώμα της Αθήνας, μιας πόλης που παρήκμασε στο πέρασμα των χρόνων, καθοδηγούν το βάδισμά σου. Τα κτίριά της, όμως, μένουν εκεί και μαρτυρούν ιστορίες που οι κάτοικοι λησμονούν.
…το βίωμα δηλαδή και η κυτταρική μνήμη που προκύπτει μέσα από την κάτοψη ενός τυπικού αθηναϊκού διαμερίσματος. Η θέαση των προσόψεων είναι μία εμπειρία που υπερβαίνει την αρχιτεκτονική ή αισθητική αξία και γίνεται ψυχονοητική και αισθησιακή.
Για πολλούς η Αθήνα αποτελεί τη φασαριόζα πρωτεύουσα που μας ρουφά σαν μαύρη τρύπα στους μποτιλιαρισμένους δρόμους της και την ηχορύπανση. Για άλλους, η πόλης αυτή, παραμένει αστείρευτη πηγή έμπνευσης. Μέσα από τα κείμενα του Βατόπουλου η αρχιτεκτονική πλευρά της παλιάς εγκαταλειμμένης πόλης παίρνει ζωντανή μορφή. Μέσα από τον νοσταλγικό φακό του Αθηναιογράφου οι αστικές κατοικίες του ’20 και του ’40, του ’50, μαρτυρούν την καθημερινότητα της ξεπερασμένης αστικής τάξης. Εικόνες εγκατάλειψης, ξεριζωμού, μαζώματος που προδίδουν με φευγαλέες ματιές τις ιστορίες της αίγλης της πόλης, μιας πόλης ενιαίας που ανέκαθεν βρισκόταν σε μία διαρκή κίνηση. Κάτοικοι έρχονται και φεύγουν, σπίτια χτίζονται, άλλα ερημώνουν ή κατεδαφίζονται, άλλα προσπαθούν, γερασμένα πια, να επιβιώσουν σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον. Η πόλη αλλάζει ρυζικά, ενώ τα σημάδια από το παρελθόν την κρατούν ακόμα γερά δεμένη με το πριν.
Αξίζει μία εκτενής αναφορά στην έκδοση και επιμέλεια του βιβλίου, που ακολουθούν την αισθητική μιας παλιάς μεγαλοπρεπούς Αθήνας. Το Περπατώντας στην Αθήνα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μία φοβερά εκλεπτυσμένη και προσεγμένη μορφή· από την επιμέλεια και τον σχεδιασμό του εξωφύλλου (Γιώργος Παναρετάκης) και την επιλογή της γραμματοσειράς σε κυρίως κείμενο και τίτλους, μέχρι τα χρώματα και την επιλογή του χαρτιού εκτύπωσης. Η ανάγνωση γίνεται εύκολη και σταθερή, ενώ η ένταξη των φωτογραφιών ολοκληρώνει μία νοητή περιπατητική διαδρομή στην Αθήνα. Την έκδοση επιμελήθηκαν οι Ελένη Μπούρα & Ειρήνη Χριστοπούλου.
Το Περπατώντας στην Αθήνα μάς διδάσκει ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο αθηναϊκό από έναν περίπατο στην πόλη, εξερευνώντας τους δρόμους, παρατηρώντας τα κτίρια, μαντεύοντας ιστορίες περασμένου αθηναϊκού κάλλους.
Ξεφύλλισε μαζί μου το Περπατώντας στην Αθήνα!
View this post on Instagram
Περπατώντας στην Αθήνα
Νίκος Βατόπουλος
Είδος: Συλλογή Κειμένων
Εκδόσεις: Μεταίχμιο, 2018
