Αν είστε κι εσείς από εκείνους που ονειρεύονται νησιά μέσα στο καταχείμωνο, οι “Κυκλάδες” της Βίλιας Χατζοπούλου θα σας ταξιδέψουν από τις γκρίζες πόλεις στο λευκό και το θαλασσί, το τραχύ του βράχου και το καφέ της στεριάς. Και ο αέρας συνεχώς θα αλλάζει διαθέσεις, δημιουργώντας το ξεχωριστό μυστήριο αυτού του νησιωτικού συμπλέγματος. Σε αυτό το ταξίδι θα επιβιβαστούμε μέσα από τις λέξεις, και το μυθιστόρημα της Βίλιας Χατζοπούλου.
Γνώρισα τη Βίλια πριν αρκετά χρόνια στο Θέατρο ως καθηγήτρια. Ο τρόπος και η τοποθέτησή της ανάμεσά μας και απέναντι στη διδασκαλία, που αναβλύζουν από παρατήρηση και ιστορίες, είναι νομίζω και η προσωπική της γοητεία. Στα χρόνια που πέρασαν, είχαμε την τύχη να μοιραστούμε όμορφες στιγμές δημιουργίας αλλά και κουβέντας είτε περπατώντας είτε με τη διαμεσολάβηση μιας τηλεφωνικής γραμμής. Η Βίλια πάντα αεικίνητη, ενθουσιώδης και παθιασμένη για τις ιστορίες… “να βρουν τον δρόμο τους, να ακουστούν, να καταγραφούν”. Συμμεριζόμενη κι εγώ το ίδιο πάθος, δεν μπορούσα παρά να είμαι κάθε φορά και πιο ανυπόμονη να ακούσω τις ιστορίες της Βίλιας… και ευτυχώς να μπορώ να τις διαβάζω.
Μια πορεία συνεχώς σε κίνηση, σε δρόμο, σε ροή. Από το τμήμα Νηπιαγωγών στο Θέατρο και από εκεί στη διδασκαλία, τη σκηνοθεσία και τη γραφή. Διακρίσεις, θεατρικές παραστάσεις, διασκευές, μαθητές, οικογένεια, βιβλία… Περίμενα καιρό να ταξιδέψουμε παρέα μέσα από τις λέξεις, και δε θα μακρηγορήσω άλλο γιατί το πλοίο αναχωρεί σε λίγα λεπτά από Πειραιά. Σαλπάρουμε για τις Κυκλάδες…
Ο τόπος και χρόνος.
Η ιστορία ταξιδεύει πίσω, 30 χρόνια. Ξεκινάει στις 29 Ιουνίου του 1992, σε μια ερημική παραλία της Άνδρου, στην οποία χτίζεται το πρώτο σπίτι, ακριβώς στην έναρξη της ιστορίας μας.
Οι Πρωταγωνιστές.
Οι κύριοι πρωταγωνιστές είναι δύο ζευγάρια. Το πρώτο ζευγάρι συνηθίζει να μένει με σκηνή στην ερημική παραλία, μεγάλο διάστημα του καλοκαιριού. Το δεύτερο ζευγάρι, χτίζει ένα σπίτι στο απόλυτα ερημικό, κυκλαδίτικο τοπίο. Θα συναντηθούν στο ίδιο μέρος.
Οι Κυκλάδες.
Η Άνδρος, είναι το νησί που συμβαίνει η ιστορία. Αλλά και σε όλες τις Κυκλάδες υπάρχει αναφορά, ως μέρος της κοινής ιστορίας και της κοινής γεωγραφίας. Το γιατί, αφορά τον τρόπο με τον οποίο συνδεόμαστε πολλοί από εμάς μ’ αυτόν τον τόπο. Συνδεόμαστε, νομίζω, ιδανικά. Η σύνδεσή μου με οδήγησε στο να επιλέξω τις Κυκλάδες. Ότι πέρασα καλοκαίρια ευτυχίας. Καλοκαίρια αυτογνωσίας. Καλοκαίρια νεότητας. Καλοκαίρια ελευθερίας. Καλοκαίρια που με γέμιζαν δύναμη τους χειμώνες. Έζησα εκεί πλήρης, όχι από τουριστική αφθονία. Αλλά από σκέψεις ενός ορίζοντα που περιείχε πλάτος και βάθος.
Η ξεχωριστή “ανθρωπογεωγραφία” των Κυκλάδων.
Οι άνθρωποι αγαπούν αυτόν τον άγονο τόπο. Την καθαρότητα του βράχου και του ορμητικού νερού που τον χτυπάει. Σκληρός τόπος. Ασφάλεια δεν υπάρχει. Άρα, την ασφάλεια πρέπει να την φτιάξεις. Δεν είναι ένας τόπος που αγαπούν όλοι.
Η σημασία των ανθρώπων στην ιστορία.
Οι άνθρωποι γύρω από την παραλία κινούν την πλοκή, η ανάγκη να ορίσουν την παραλία δική τους, οι σχέσεις μεταξύ τους που συνεχώς θα βαθαίνουν και θα υπάρχουν διαρκώς λόγοι να γίνονται εκρηκτικές. Ο τόπος που τους συγκινεί και δεν σταματά να τους τροφοδοτεί.
Η καθοριστική παρουσία του τόπου.
Ο τόπος είναι καθοριστικός πρωταγωνιστής, δίπλα στους ανθρώπους. Ισάξια, μ’ αυτούς, παράγει ιστορία. Δεν θα ήταν ίδια αυτή η ιστορία αν συνέβαινε αλλού. Ο αέρας είναι τέτοιος εκεί, που πρέπει διαρκώς να τον μετράς. Κυκλάδες – αέρας.
Η σύνδεση του Ανθρώπου με τον Τόπο στη “μικρή” ιστορία του μυθιστορήματος και στη “μεγάλη” Ιστορία του Κόσμου.
Ο άνθρωπος αντιστέκεται στα εμπόδια που του βάζει ο τόπος, αν ο τόπος τον διώχνει και τον τυραννάει. Στην άλλη, στην ευτυχέστερη πλευρά της μεγάλης ιστορίας, ο άνθρωπος αφήνεται στην ευτυχία και την ασφάλεια. Δυναμώνει σε τέτοιες συνθήκες. Στη μικρή ιστορία του μυθιστορήματος, ο τόπος είναι σπουδαίος ακόμα και όταν γίνεται επικίνδυνος, ακόμα και όταν επικρατεί η αγωνία. Επειδή, στις δύσκολες συνθήκες, η αυτογνωσία είναι η πιο σταθερή πηγή δύναμης. Η καλύτερη ενίσχυση της αντοχής. Η δοκιμασία, δηλαδή, είναι η ιδανική πορεία.
Από τις γκρίζες μεγαλουπόλεις και τον πολιτισμό σε μια ερημική παραλία… Ένα σπίτι και μια σκηνή. Ένα ζευγάρι “ελεύθερο” και να ένα ζευγάρι παγιδευμένο (;) στο στενό κοινωνικό πλαίσιο. Υλικός πλούτος και Ομορφιά της Φύσης; Καπιταλισμός και Επανάσταση; Τα δίπολα.
Απέφυγα αυτά τα δίπολα να είναι τρανταχτά, περιγραφικά, αυτόματα. Πριν ξεκινήσω να γράφω, ήθελα να είμαι σίγουρη για το θέμα μου. Σε τι ακριβώς ήθελα να εστιάσω. Και νομίζω πως προσπάθησα να γράψω για κάτι βαθύτερο από αυτά τα δίπολα, τα οποία έχουν στο βάθος μια ευκολία να τα αναγνωρίζουμε. Ήθελα να πω για την αφαίρεση, σε τόπους που μας βοηθούν να την πετύχουμε. Να πετάξουμε τα περιττά που φορτωθήκαμε και να αυτοσυστηθούμε εξ αρχής.
Οι Κυκλάδες ως σύμβολο.
Οι Κυκλάδες αποτελούν ιδανικό προορισμό πολλών ανθρώπων από παντού. Όμως…. Πώς τις αγαπάμε; Πώς τις προτιμάμε; Πώς τις προσεγγίζουμε; Χτισμένες; Ερημικές; Ως τουρίστες; Ως ταξιδιώτες; Τις προστατεύουμε; Τις καταστρέφουμε;
Το θέατρο και η μυθιστορηματική γραφή.
Το θέατρο, αφού είναι μέρος της καθημερινότητάς μου, είναι ζωντανό μέσα στη γραφή, ως κάτι που δεν μπορώ να το αφαιρέσω. Γίνεται μάλιστα ένας πολύτιμος τρόπος να μετράω και να μην χάνομαι σε χαοτικούς μηχανισμούς. Οι διάλογοι και οι δράσεις έχουν σπουδαία θέση στο μυθιστόρημα. Οι χαρακτήρες πατούν πάνω στην σκληρή πίεση της δραματουργικής ανάγκης.
Η γραφή.
Το γράψιμο συγκεντρώνει όλη την εμπειρία και την παρατήρηση μου. Μάλιστα, την ολοκληρώνει. Το γράψιμο καταγράφει την ιστορία μου, μέσα από την ιστορία που με συνδέει με τους άλλους. Το γράψιμο με κάνει να πιστεύω πως ευτυχώς έχω κρατήσει κάτι που δεν θα έπρεπε να χαθεί.
Η διδασκαλία.
Η διδασκαλία μού προσφέρει διαρκή σύνδεση με νέους μέσω του θεάτρου, των ιστοριών, των σχέσεων και των συγκρούσεων που προκύπτουν στη δραματουργία. Μαζί τους αναζητώ στα τοπία αυτά παραδείγματα ζωής και αυτογνωσίας. Ευτυχώς, η δραματουργία μάς προσφέρει άφθονα διλήμματα. Μας αναγκάζει να σκεφτούμε τρόπους δράσης. Στη διδασκαλία, λοιπόν, μπαίνω με ενθουσιασμό να μάθω από τους μαθητές μου. Για να μπορέσω, κατόπιν, να τους διδάξω. Είναι σχέση υψηλής αλληλεπίδρασης. Η διδασκαλία στο Θέατρο των Αλλαγών είναι η σταθερότερη σχέση μου με τους άλλους – συχνά, και η πιο βαθιά.
Το background του μυθιστορήματος.
Το μυθιστόρημα ξεκίνησε ως ένα βίωμα των νεανικών μου χρόνων. Έγραψα, όμως, γι’ αυτό χρόνια αργότερα. Σαν να ήξερα όλο και καλύτερα αυτή την ιστορία, όσο μεγάλωνα. Ανακάλυπτα όλο και καλύτερα τους ήρωες. Έβρισκα σιγά σιγά γιατί τους άρεσε αυτού του είδους η ζωή. Οι Κυκλάδες άλλαζαν και έτσι έπρεπε και αυτοί να αλλάξουν. Ας αρχίσω από την αρχή. Για χρόνια, λοιπόν, πηγαίναμε με τον σύντροφό μου στην ίδια ερημική παραλία. Ζούσαμε έξω με σκηνή, τόσο μακριά από κάθε γνωστή και με εύκολη πρόσβαση παραλία, ώστε μπορούσαμε να είμαστε μόνοι μας εκεί. Αυτές τις θεωρούσαμε ιδανικές συνθήκες ζωής για τα καλοκαίρια μας. Κάθε φορά, που ξεκινούσαμε από την Αθήνα για το νησί, αναρωτιόμασταν αν θα τα βρούμε όλα όπως τα ξέραμε και τα προτιμούσαμε. Πάντα, κάναμε την ίδια ερώτηση: Μήπως χτίστηκε κανένα σπίτι; Αυτή η ερώτηση ήταν η αρχή του μυθιστορήματος. Το σπίτι που δεν χτίστηκε ποτέ στην πραγματικότητα, χτίστηκε ως επινόηση στο μυθιστόρημα. Ακολούθησαν τέσσερα χρόνια γραφής. Και δύο χρόνια ως την έκδοσή του.
Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Υπάρχουν σε κάποια ισορροπία τόσο αυτοβιογραφικά, όσο και στοιχεία που επινόησα. Σίγουρα ήταν ένας τρόπος ζωής που γνώριζα καλά, όμως, δεν έμεινα μόνο σε ό,τι γνώριζα. Προχώρησα την ιστορία ακόμα και πέρα από εκεί. Δηλαδή, την έφτιαξα.
Το κίνητρο της γραφής.
Οι ιστορίες που πρέπει να ολοκληρωθούν και να γίνουν από δικές μου, των άλλων. Οι ιστορίες, συχνά, έχουν δική τους μεγάλη θέληση να κινηθούν. Οι ιστορίες, όταν δυναμώνουν μέσα μου, δεν βρίσκω λόγο να τις συγκρατώ. Τις γράφω και τις τοποθετώ στη θέση τους, εκτός και ανοιχτές για τον καθένα.
Ο οραματισμός για τις “Κυκλάδες”.
Να βρεθούν όπου τις επιθυμούν.
Το προσωπικό ταξίδι στον χωροχρόνο.
Ονειρεύομαι να βρίσκομαι όπου είμαι επιθυμητή. Να παρασύρομαι σε νέες πορείες, πάντα διαλεχτές.
Η Βίλια Χατζοπούλου είναι σκηνοθέτιδα και συγγραφέας. Διδάσκει στο Θέατρο των Αλλαγών, του οποίου είναι και Ιδρυτικό μέλος.
Κείμενο: Νάντια Σουφλή
Βρείτε το βιβλίο Κυκλάδες εδώ:
ΚΑΠΑ Εκδοτική
