Με παγίδες, αυταπάτες και απάτες, ο ήρωας προσπαθεί να βγεί νικητής σε κάθε σχέση, όταν στο τέλος είναι πάντα νικημένος.
Με αφορμή τις τρεις τελευταίες παραστάσεις – Τρίτη 8 και 15 Ιανουαρίου 2019, Τρίτη 14 Ιανουαρίου – βρέθηκα στο θέατρο Αλκμήνη να παρακολουθώ την πολυσυζητημένη παράσταση Ανατόλ σε σκηνοθεσία Γιάννη Βούρου και μετάφραση Μάριου Πλωρίτη (μετάφραση επιλόγου: Γιάννης Καλιφατίδης). Αυτός ο ιδιαίτερος χώρος προσδίδει μία αίσθηση ιεροτελεστίας πριν από κάθε παράσταση. Αυτή τη φορά το εισιτήριο έγραφε πρώτη σειρά αίθουσα δυο.
Η παράσταση βασίζεται στο έργο “Ανατόλ” του διάσημου συγγραφέα Άρτουρ Σνίτσλερ που γεννήθηκε (1862) και πέθανε (1931) στη Βιέννη της Αυστρίας. Ο Σνίτσλερ, βαθιά εγκλωβισμένος από τον πατέρα του που ήταν διάσημος γιατρός ακολούθησε τα βήματά του και σπούδασε ιατρική μέχρι τον θάνατό του τελευταίου (1893) οπότε και αποφάσισε πια να αφοσιωθεί στη συγγραφή που τόσο αγαπούσε. Τον ίδιο χρόνο (1893) ολοκλήρωσε το έργο του “Ανατόλ” το οποίο τον καταξίωσε στη θεατρική σκηνή. Άλλα γνωστά του έργα τόσο θεατρικά όσο και διηγήματα και μυθιστορήματα είναι οι “Έρωτες”, το “Γαϊτανάκι του έρωτα”, “Ο νόστος του Καζανόβα”, η “Τεράζα” κ. ά, τα οποία πραγματεύονταν κυρίως τον έρωτα σε διάφορες παραλλαγές, το δράμα, τη λατρεία, την τρέλα και την απιστία.
Αν και βρήκε πολλούς εχθρούς στον δρόμο του, που του άσκησαν έντονη κριτική και τον εκδίωξαν για τα γραπτά του, ένας από τους μεγαλύτερους συμμάχους και θαυμαστές τους ήταν ο Σίγκμουντ Φρόυντ, ο οποίος θαύμαζε τη συγγραφική του δεινότητα και κυρίως τα όσα κατάφερνε από τα βαθύτερα σημεία του υποσυνείδητού του να αποτυπώσει στο χαρτί.
Γράφω για τον έρωτα και τον θάνατο. Υπάρχουν μήπως άλλα θέματα;
Άρτουρ Σνίτσλερ
Η παράσταση ξεκινά με αυτήν ακριβώς τη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ του συγγραφέα Μάξ – Σνίτσλερ – (Πέρης Μιχαηλίδης) και εξουσίας, στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθε άλλο παρά να απολογείται για τα έργα του. Η ελαφρότητα και η καθαρή συνείδηση του κατηγορουμένου που γράφει από ψυχής, αποτυπώνεται άψογα στην ερμηνεία του Πέρη Μιχαηλίδη, ο οποίος σαν παρουσιάζεται να χλευάζει με το γάντι το δικαστικό μέγαρο και τον καθωσπρεπισμό της βιενέζικης κοινωνίας. Ο Μαξ καλείται να ελαφρύνει την ατμόσφαιρα με αστεϊσμούς και σχόλια – πάντα στο πνεύμα της σεξιστικής εποχής – κάνοντας τον Ανατόλ να νιώθει την ικανοποίηση που αναζητά. Στη συνέχεια μάς συστήνεται επί σκηνής ο Καζανόβας Ανατόλ (Λευτέρης Βασιλάκης) και ακολούθως οι γυναίκες της ζωής του.
Ο Ανατόλ παρουσιάζεται στερεοτυπικά – απολύτως ταιριαστά με την εποχή άλλωστε – ως το αρσενικό, το δυνατό φύλο που πάντα βρίσκει τρόπο να κυριαρχήσει συναισθηματικά στο αδύναμο φύλο που είχε την ατυχία να μπλεχτεί στα πλοκάμια του. Ο ήρωάς μας, που κάθε άλλο παρά δυνατός είναι, αδυνατεί να παραδεχτεί τα συναισθήματά του, ενώ πασχίζει να καλύψει τις ανασφάλειες και το δικό του συναισθηματικό κενό. Ο αγαπητός Φρόυντ θα είχε σίγουρα πολλά να πει για την προσωπικότητα, την ψυχική ανισορροπία του Ανατόλ, και τα μητρικά του συμπλέγματα. Σε κάθε περίπτωση, ο Λευτέρης Βασιλάκης, αξιοποιεί το κείμενο και παρουσιάζει έναν Ανατόλ – Δον Ζουάν που ζει και διεκδικεί το μερίδιό του στο εφήμερο του έρωτος διψασμένος από την τρέλα του ανικανοποίητου.
Όπως ακριβώς και το έργο του Σνίτσλερ, ο Ανατόλ του θεάτρου Αλκμήνη αποτελείται από επτά μονόπρακτα που παρουσιάζουν τις διαφορετικές ερωτικές περιπέτειες του κεντρικού ήρωα. Αν και μιλάμε πάντα για έναν άντρα πρωταγωνιστή, η παρουσία της γυναίκας στο έργο παίζει εξίσου – ίσως και παραπάνω – σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του έργου. Ακόμα κι αν ο Ανατόλ πιστεύει και παρουσιάζεται ως το κέντρο της ζωής κάθε μίας από τις συμπρωταγωνίστριές του στα ρομάντζα του, το γυναικείο φύλο κυριαρχεί επί σκηνής. Με παγίδες, αυταπάτες και απάτες, ο ήρωας προσπαθεί να βγεί νικητής σε κάθε σχέση, όταν στο τέλος είναι πάντα νικημένος.
Σε μία εποχή που, όπως παρουσιάζεται άλλωστε, η γυναίκα βρίσκεται ακόμα υπό του καθεστώτος του μισογυνισμού και της ανδρικής αλαζονείας, καθώς γίνεται έρμαιο των παιχνιδιών του Ανατόλ, κάθε μία από τις γυναικείες φιγούρες διαθέτει μία κρυφή δυναμική που παρά τη μεγάλη μάχη του ήρωα να την τιθασεύσει υποβόσκει και μετά το τέλος της ιστορίας ο θεατής ελπίζει ότι η κάθε μία βρήκε έναν καλύτερο δρόμο. Τον δύσκολο αυτόν ρόλο αναλαμβάνει με εξαιρετική επιτυχία η Τζούλη Σούμα, η οποία μάς έχει βέβαια συνηθίσει σε δύσκολες δοκιμασίες επί σκηνής, έτσι κι εδώ ενσαρκώνει κάθε μία από τις γυναικείες μορφές του έργου. Μέσα στο πεδίου του έρωτα, το συναίσθημα, το πάθος, την τρέλα, την αυταπάτη, την αλήθεια και το ψέμα, η Τζούλη Σούμα κινείται με γατίσιους ελιγμούς από τον έναν ρόλο στον άλλον, όχι μόνο πρακτικά αλλάζοντας συνεχώς ενδυμασίες, αλλά κυρίως ερμηνευτικά, καθώς πολλές φορές πραγματικά ο θεατής νιώθει πως παρακολουθεί διαφορετικές ηθοποιούς.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν τα κοστούμια των ηθοποιών, επιμέλειας Δημήτρη Ντάσιου, όπως και οι φωτισμοί (Γιώργος Φρέντζος) που τα αναδεικνύουν μαζί με το σκηνικό και την κινησιολογία (Φρόσω Κορρού). Μία πολύ ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στον Γιώργο Τσιρίκο και τη μουσική επιμέλεια του έργου, που κατά τη γνώμη μου ανήκει στα highlights της παράστασης.
Ο Γιάννης Βούρος πατώντας σε ένα γνήσιο κείμενο κατάφερε να δώσει στη σκηνοθεσία του δυναμική και ευρηματικότητα, ενώ συνδυαστικά με τη σκηνογραφία (επίσης του ιδίου) έδωσε στους ηθοποιούς το πρόσφορο έδαφος να ξεδιπλώσουν της ερμηνευτικές τους ικανότητες. Η τέλεια τακτοποιημένη σκηνή κατά την έναρξη, καταλήγει κυριολεκτικά ένα χάος, ένα πεδίο μάχης, όπως ακριβώς και οι ήρωες, που παρά το κωμικό στοιχείο του έργου, μένουν μετέωροι συναισθηματικά κενοί αγκαλιασμένοι με ανασφάλειες και φόβους, στον αιώνιο πόλεμο, τον έρωτα, που όλοι καταλήγουν νικητές κι όλοι χαμένοι.
Ταυτότητα παράστασης
Παίζουν:
Μαξ: Πέρης Μιχαηλίδης
Οι εφτά γυναίκες του έργου: Τζούλη Σούμα
Ανατόλ: Λευτέρης Βασιλάκης
Μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης
Σκηνοθεσία: Γιάννης Βούρος
Μετάφραση Επιλόγου: Γιάννης Καλιφατίδης
Κοστούμια: Δημήτρης Ντάσιος
Επιμέλεια σκηνικού χώρου: Γιάννης Βούρος
Φωτισμοί: Γιώργος Φρέντζος
Επιμέλεια κίνησης: Φρόσω Κορρού
Βοηθός σκηνοθέτη: Τζωρτζίνα Κώνστα
Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Τσιρίκος
Μακιγιάζ: Βαγγέλης Θώδος
Κομμώσεις : Μαριάννα Λαβάζου
Φωτογραφίες: Olsi Mane
Teaser&Trailer: Άλκης Σδούγκος- ArtProductions
